Körbekülde cemiyet-i hayriye qurulğanına yedi-sekiz yıl qadar ola. Lâkin bu cemiyet şindigi qadar daha adamaqıllı bir şiy kösteralmadı. Başdaları büyük bir sıcaqlıqnen işke kirişdiler de, soñ suvunmağa başladılar. Bugün cemiyet-i hayriye pek sönük tura. Halqlar pek az yardım eteler. Muharebe başlanğan yıl cemiyet-i hayriye Qazanğa iki şakird yollağan edi. Lâkin bunlardan bir danesiniñ parasını soñradan kesken sebebi de balalıqdan olğan bir işden dolayı eken. Halbuki men bu efendini pek yahşı tanıyım. Çalışqan, zeki bir şakirdlerdir.

Eskiden bizim köyde beş-altı dane qadar urum tükânı vardı. Bu tükânlar halqlarnı soyub soğanğa çevirir ediler. Bağ-bağçası başında çalışıb bazar işlerinden haberi olmağan halqlar bu tükânlarnıñ istegen fiyatlarınen satqan mallarını borçqa alır, yılda bir kere hesab keser ediler. Bu hesablarda pek çoq yañlışlıqlar ola. Ve her zaman halqlara zararlı çıqa ediler. O qadar ki çalışıcı adamlardan pek çoğı yıl tögerek çalışıb qazanğan aqçalarını yalıñız bu tükânlarğa virdikleri halda, kene borcdan qurtulmaz ediler.

Aşağı mahalle mektebinde iki tatar, bir de orus ocası var. Tatar ocaları bilgili, meraqlı ve çalışqır yaşlar. Tek orusça ocalarından cemaat biraz şikâyet ete. Keçenlerde cemaatlardan bir boyı toplanıb zemstvoğa bu ocanıñ deñişdirilmesi içün bir arz-hal vergenler. Lâkin bunlarnıñ artından bir boyı daha cıyılğan, bizim ocamız yahşıdır, bizge başqa oca kerekmiy, deb haber yollağanlar. Köyli halqı pek qucur ola. Adamın közi ögünde bir şiy aytamay, hep artından yamanlab yüre. Eger bir oca yaramasa, ballarnı yahşı terbiye etib ilim-bilgi verib olamasa, hiç hatır göñülge yaqmayıb toplanmaq, lafetmek kerekler.

...unutmañız ki, Tañrı Taalâ küçsizlerge, yoqsullarğa yardım etmekni de emir etken. Altın küpelerniñ üstine minib oturmaqnen, yaki hacılıqqa varıb kelmeknen sırat köpürisini keçib olamazsıñız. Yalıñız öziñizni, öz qursağıñıznı tüşünüb, tek öz torunçıqlarıñıznı manaçıq etib oturmañız. Bir zade öz din ve qan qardaşlarıñıznı tüşüniñiz. İnsannıñ ne qadar yaşasa da eñ soñ varacaq yeriniñ ne olğanını hepiñiz bilirsiñiz! Siz mezar taşlarıñıznı ne qadar qaviy ve sağlam yasatsañız, mezarlarıñıznıñ çevre-yağını ne qadar sağlam ellernen qorçalasañız da, zaman degen şiy onı pek çalt yıqıb yerle yeksan etib taşlar.

Qırımnıñ dört tarafını Qara deñiznen Azov deñizleri quçaqlay. Onıñ çevre-çeti yalı, lâkin "Yalı boyu” degende qırımtatarlar arasında eñ çoq Yalta yaqları añlaşıla. Aluştadan başlab Qurı-Özen, Küçük-Özen, Üsküt ve Sudaq yaqlarına, Yalta halqları "yuqarı köyler” deb ad bereler. Bu yuqarı köylerge köre de Yalta tarafları "aşağı köyler” adını ala. Men bu künlerde yalı boyunıñ bu aşağı köylerinde bir kezinti yapdım. Körbekül, Aluştadan başlab Yaltağa qadar dolaşıb keldim. Köylerde yolda-izde körgenlerimni qısqa-qısqa olsa da sevgili oquyıcılarıma yazmaq istiymen. Eñ başda Körbekülden başlayım

Tünevin bizim ruşdiye binasında «Mevlüd» bayramını bütün Aqmescid müslimanları tоplanıb ve arada keçireyik, Mevlüd-Şerif оqutayıq, deb gazetnen bütün halqnı çağırğan edik. Halbuki Hazret Peyğamberniñ doğğan bu büyük künini tоplab dua-senanen bir arada keçirecek bütün Aqmescidde tek оn beş-yigirmi adam köründi. Bu pek ayanç, pek acınıqlı bir hal tügülmi? Sen bunı uydurub, kelişdirüb yazsañ da, halqlar bunı körüb añlasalar

Men sizin yazğan ertegelerni her kice oqıy edim, babam bazardan kelgen vaqıt, men onıñ qarşısına çapıb çıqa «gazet ketirdiñmi» deb soray edim. Bir kün babam keldi, «artıq gazet alamayacağım saña!» dedi. Men ağlab mahzunlanıb «neçün» deb soradım. Çatırtavlı hastalanğan, artıq yazmayacaq eken, deb cevab berdi. Soñ babam külüb maña o siziñ hastalanğanıñıznı yazğan nomeranı uzatdı.

Bilmem esiñizğe kelem? Yemişniñ pek para etken bir yılı olğan edi. Aqmesciddeki komissionerlerden pek kobı şeherden o satın alğan, qart komissionerler balalarını üylendirgen, yaş komissionerler de yahşı qızlar saylab alğan ediler. Parañ olsun tek, tatarda eñ birinci qıznı secib almaq işmi? Türklerden birisi başda «parañ olsun olmasın, itibarıñ kob olsun!», deb başlasa da ikinci satırında «var para qazan da kel, soñra nişanlıñ olsun!», deb itibarnıñ da para ilen olğanını añlata. Ana, o yılda komissionerlerniñ itibarı artqan bir yıl edi.

Her yaqdan qaranlıq içinde yaldab çüremiz. Uzun qulaqdan bir talay haberler işitile: kene bolşevikler kelecek, Ukrainanen cenk olacaq, Qara deñizden ingiliz bayrağı körünecek, Rusiyede kene eski padişalıq tikilecek... Ne bileyim onı, biñ türlü türküler, milliy idareniñ bizim uyezddeki vekiline barmaz. «Siz halqnıñ aytqanına qaramañız, men de kerçek bir haber alamayım amma, siz onlarğa inanmañız!», deb bizni atqarıb cibere. Qayda baş uracağımıznı şaşırdıq. Eñ soñı ayda, dedim, şu işlerni yaqından varıb ögreneyim. Dünya qadar para masraf etib keldim. Şindi belli, bir künlik berberge varmaq içün bir yılnıñ ocalıq parası yetişmiy. Bu yıl evlenmekni de tüşüngen edim. Qana nasıl evleñirsiñ!..