Bir çoq zamanlardan berli beklenilgen Aqmescid bala bağçası, çoq şükür, açılıb oldı. Bu bağça Meçetnıy caddede tekkiye cami azbarındadır. Tekkiye caminiñ azbarı balaban, keñ, tüz ve tereklik bir yerdir. Azbarnıñ bir çetinde evelden tekkiye maqsadınen yasalğan ve şindi bala bağçasına aylandırılğan yapuv sağlam ve keñiş olsa da, bazı bir eksiklikleri de vardır

Şeher upravasınıñ küçük tiyatr zalı tatarlarnen ter-temiz tolğan edi. Aqay-apaqay, bala-çağa, hepisi közlerini sahnağa tikken bütün varlıqlarını, olğan küçlerini közlerine verib seyirge dalğan ediler. Sahnada beş-altı yaşındaki balalar oynay, yırlay ediler. Bunlar Bağçasaray bala bağçasınıñ şakirdleri edi. Onlarnıñ başlarını tikib, hep birden tüzgün bir tarzda ellerini qıbırdanmaları, küçük, faqat küçli bir suretde adım atmaları...

Bütün Qırım sayesine saylanacaq kişiler ise Qırım içün siyasiy, medeniy ve daha başqa türlü ne qadar işler olsa, hepisini baqacaq ve qarar verecekdir. Bu, memleketdeki idarelerniñ eñ üst ve eñ çoq küçke malik olğan bir idaresidir. Buña Qırımnıñ "baş yazısı” demek kerçekden de caizdir.

Bir adam öziniñ yerini tutmaq, öz adından laf aytmaq içün başqa birini kösterse, bu kösterilgen adam da başqa birisi tarafından aşağılansa, balçıqlansa, hiç şübhe yoqdır ki, bu yapılğan iş bu kösterilgen adamdan ziyade onı köstergen adamğa aiddir. Hususiy adamlarnıñ köstergen yer tutarları böyle olğanı kibi bir milletniñ yerini tutqanlarğa qarşı yapılğan iş de şaydır.

Resmiy yapuvlarğa kelgende ise iş bütün bütünge başqa türlü yapılır. Bunlar hükümetniñ öz qanunlarına uyğun ve onıñ emniyetini qazanğan ve oña yardım etmek içün qurulğan yapuvlar olğanından hükümet bunlarğa her istegen zamanında elini uzatıb olmaz.

Saat yedi qararları edi. Qapu küçli-küçli uruldı. Men başımı köterdim. Bu qadar erte kelgen bu sevgili qonaqlarnıñ kimler olacağını tüşündim. Lâkin tüşünmege vaqıt qalmadı. Uzun beyaz saçlı, şişmanca, mazalı, öksek boylı, orta boylı ve çeşid türlü qıyafetli başı bozuq adamlarnen tüfekli, süngüli, atlı-patlı bir talay zabit, soldatlar menim tar odama toldılar. Bu, türlü tüsden adamlar menim pek coşıma kitdi. Neçün kelgenlerini soradım

Bizim köyimiz eski zaman halqları kibi yuqlamay çalışa, canlılıq eseri köstere. Yaqında köyimizde bir qorçalav heyetini sayladıq ki, bu heyetde köyimizniñ mekteblerini kerçekden qorçalay. Zira, bu qorçalav heyeti fevral onda cemaatlarnı ve mekteb balalarnı toplab hususiy bir imtihan yapdı. Balalar pek yahşı cevablar verdiler, güzel-güzel şirler oqudılar, halqalrınıñ yürekleri şenlendirdiler, ve bu meclisde mekteb faydasına olmaq üzere 446 kümüş 25 kapik aqça toplandı.

Bizim tatar halqında her şiy eksik tam bir şiyimiz yoqquvanacaq hiç bir noqtağa rastkelmiyik alış-veriş işlerimiz bozuq: tatarlarnıñ eñ çoq olğan şeherlerinde bile adamaqıllı bir qaç tatar ticarethanesi körüb olmasıñ. Bağ-bağçalıq, ekinncilik işlerimiz de şay. Oquv ve oqutuv işlerimizge kelgende onlarda adamnı küldirmiy: bir çoq yerlerde oca yetişmey. Mektebler qapana

Bir köyge kirilgen zaman kişiniñ közine eñ başda çarpacaq şiy köyniñ büyükligi, evleri, evleriniñ qurulışı ve odalarğa bölünişi. Yolları, yollarınıñ tarlığı, doğrılığı, qıyışlığı, temizlik ve yaki püsürligidir. Bu hallardan hiç birisi köylüniñ öz közine ilişmez. Köyli bunlarğa alışqandır. Onıñçün o bunlarnıñ zararlı yaqlarını koralmaz.