1919. — № 46. — Fevral 26.

Saat yedi qararları edi. Qapu küçli-küçli uruldı. Men başımı köterdim. Bu qadar erte kelgen bu sevgili qonaqlarnıñ kimler olacağını tüşündim. Lâkin tüşünmege vaqıt qalmadı. Uzun beyaz saçlı, şişmanca, mazalı, öksek boylı, orta boylı ve çeşid türlü qıyafetli başı bozuq adamlarnen tüfekli, süngüli, atlı-patlı bir talay zabit, soldatlar[1] menim tar odama toldılar. Bu, türlü tüsden adamlar menim pek coşıma kitdi. Neçün kelgenlerini soradım.

— Ayda, tur, seni tintecegiz! dediler.

— Hayır ola, dedim. O qadar acele etmeñiz, oturıñ, birer sigara[2] yaqayıq da ondan soñ tintersiñiz.

Onlar — yoq, dediler, bizim oturmağa vaqtımız yoq. Çalt ol, tur, köster bizge kâğıdlarıñı, eşyalarıñı.

Bizim qonaqlar biraz yuzsızge[3] oşay ediler. "Hiç böyle edebsizlik olurmı, adamnı bu qadar erte kelib uyandırırlarmı?”, deb mırmılday-mırmılday onlarnıñ ögine turub kendim bir sigara yaqdım.

— Ayda aqaylar, dedim, işke başlayıq; madamki siziñ vaqtıñız yoq eken. Men de sizni tutmayım. Lâkin başda, canım, siz aytıñız, siz asıl kimni tintmek istiysiñiz, ne istersiñiz ya?

İçlerinden birisi:

— Biz, dedi, sen Bekir Sıdqıy Odabaşnı tintmek, sende tatar Parlamentine aid ne qadar kâğıd olsa, onlarnı almaq istiymiz. Ayda tur köster bizge kâğıdlarıñı! Bu ağalar başda kirgen zaman pek yaman açuvlı kirgen ediler. Ellerindeki silâhlarını pek sağlam tuta ediler. Soñ biraz yatışdılar. Lafları da biraz nazikleşdi amma, elleri yüzsizlenmege başladı. Stolım[4] üstünde şkaflarımda[5] olğan kâğıdlarımnı qarışdırmağa qoyuldılar. Bu menim hoşıma kitmedi.

— Ey, ağalar, dedim, siz biraz yañılasız ğaliba, toqtañız bir adamnıñ evinde böyle öz başına hareket etmek olurmı? Qana, aytıñız siz kimlersiñiz, men kimlerle körüşmek bahtiyarlığıma nail olam?

Menim bu sözlerim üzerine bunlardan birisi elini mağrurane köküsine alıb kitdi.

— Men, dedi, prokurornıñ arqadaşıman. Bu aqaylar da menim arqadaşlarımdır, bizim hepimiz sudebnıy ugolovnıy adından kelemiz.

Men içimden "aferin batır efendi” dedim; o bir tarafdaki tüfeklerine dayanıb oturğan ağalarnıñ urbaları göñülli ordu hıdmetçilerinden olğanlarını köstergeninden onlarnı soramağa lüzüm de körmedim. Prokurorınıñ arqadaşına aylandım.

— Siz, dedim, nafile kelgensiñiz, men sizin qıdırğan adamıñız tügülmen. Mende o siziñ qıdırğan şiyleriñiz de yoqdır. Men çatlaq qalemli bir yazıcıman. Körgen şiyimi yazarman. Yarın Allah qısmet etse sizni de yazacağımı bıqdırıb[6] bolsam da siziñ qıdırğan şiyleriñizin mende olmağanını da aytarman. Çünki men bu işlerinen hiç oğraşmayman, eger menden isteseñiz bala hikâyeleri, tatar masalları, mına, buyurıñız. Hazır men onlarnı orusçağa çevirmek istiy edim. Keliñiz barabar tercime eteyik!..

Prokuror arqadaşı olğan efendi açuvlandı.

— Bizge masal kerekmiy, köster bizge kâğıdlarını, köster paşportıñı! Sen Bekir Odabaşsıñ! dedi.

İş biraz müşkülge çatqan edi. Mende paşporta namına hiç bir şiy yoq edi. Adımnı, kim olğanımnı köstergen ne qadar kâğıdlarım olsa, hepisini öglerine tökdim, "buyurıñ ağalar!” dedim, onlar yañlışlarını añladılar. Menim kâğıdlarımnı qarışdırmaqnı vazgeçdiler. Lâkin Bekir Odabaşnıñ qayda olğanını sormağa başladılar. Men onlarğa onıñ evde olmağanını aytdım. Onlar diñlediler, onıñ odalarını qıdıracalarını bildirdiler, meger onlar bu arada yanaşa evdeki odağa kirib yengemi de turğuzğan ekenler. Men özi olmadan onlarğa onıñ odasını kösterib olamayacağımı añlatdım. Lâkin onlar añlamadılar, hepisi sürürleşib yanaşa odağa kirdiler. Men de artlarından kirdim. Zavallı yengemin çırayı qaçqan, qorqudan tır-tır titriy edi.

— Toqtañ aqaylar, dedim. Siz hep bir yüzsizlik etecekke oşaysıñız, bari bu apaqaynı qorqutmañız. Men sizge köstereyim.

Men yengemni odadan çıqardım, qorqmamasını aytdım. Lâkin onlar maña açuvlanıb tatarca lafetmememizni aytdılar.

Bu menim hoşıma kitdi.

Şay olsa aqaylar bizge iki şiy tüşe, ya siz tatarca ögreneceksiñiz, yaki menim yengeme orusca ögreteceksiñiz. Siz tilnen oğraşmağanıñız içün ikincisi biraz müşkül. Öyle ise aydañız şindi bir kurs açayıq da men sizge tatarca ögreteyim!

Lâkin onlar kene açuvlandılar. Men bu her şeyden açuvlanğan ağalarğa pek ziyade şaşa edim. "Canım, bu nasıl halq, doğrısını aytsañ da açuvlanalar”, deb öz özime söylendim. Ve ağamıñ şkaflarını, urbalarını aqtarmağa başlağan bu aqaylarğa, "nasıl da olsa musafirdirler”, deb tüşündim de yardım etmege başladım. qıdıraqladıq[7], her yaqnı tintdik. Allah belâsın versin. Şkaflardan, cemadanlardan, camaşır aralarından hiç bir şiy tapmadıq. Tek stullarnıñ[8] közlerinden ötmek kartoçkaları ve paşportlarnen qarışıq bir talay kâğıdlar tapışdırıb oldıq. Bunlarnıñ içinden Parlamentke aid olğanları da çıqqanda bizim ağalarnıñ közlerinde küneş day yarıqlar körüne edi... İş bitken edi.

Men sabahleyin erteden bu qadar yüzsizlik etken bu arqadaşlarnı artıq kitecekler belliy edim. Bir daha içlerinden qalınca birden dese "ya o bir odanı qıdırmadıq da!?.” dedi. O birleri de "ya, ya...”, deb menim odama doğrı yoneldiler. Men de artlarından tabiiy! Menim kitablarımı, defterlerimi qarışdırmağa başladılar. Bu menim pek canımı sıqdı.

— Ey, ağalar, dedim, bu oda menimdir. Başdada aytdım, mında siziñ qıdırğan şiyiñiz yoqdır: ve hem de siz keldiñiz, ağama kelgensiñiz. Mende ne işiñiz var? desem de onlar diñlemediler. Tam on yıldan berli yazğan, toplağan ne qadar yazılarım, defterlerim, kâğıdlarım olsa, hepisini aldılar. Bunlarnıñ içinde Qırımnıñ çeşid yaqlarından yıllardan berli toplağan yazılarım, Anadolu[9] tatarlardan ciyan sermayelerim, İrandan, Qafqasdan, Qazandan, Moskva yerlerin ve İstanbuldan oğaraşıb halqdan ve kitablardan ögrengen mallarım, altınlarım var edi. Hepisini, hepisini aldılar. Sevgili balalar içün hazırlağan yañı hikâyeçiklerimi aldılar. Ahmet aqaynıñ ertegelerini aldılar. Arqadaşlarımıñ yazılarını, defterlerini de aldılar. Sanki meni bütün varlığım, bütün, bala-çağa, baba-ana ve bütün milletimle alıb kitdiler.

       Men onlarnıñ boğazlarına sarılmaq istedim, lâkin suvuq qılıçlar, barotlı tüfekler közüme ilindi. Etrafıma baqındım. Cansız duvarlar maña baqıb küle ediler...

[1] Metinde: سالداتلار

[2] Metinde: سیغارا

[3] Metinde: یوسزکه

[4] Metinde: اوستولم

[5] Metinde: اشکافلاریمدا

[6] Metinde: بیقدیرب

[7] Metinde: قیدیراقلاقدیق

[8] Metinde: هوستوللارنك

[9] Metinde: آناطولی