1919. — № 60. — Mart 16.

Bir çoq zamanlardan berli beklenilgen Aqmescid bala bağçası, çoq şükür, açılıb oldı. Bu bağça Meçetnıy caddede tekkiye cami azbarındadır. Tekkiye caminiñ azbarı balaban, keñ, tüz ve tereklik bir yerdir. Azbarnıñ bir çetinde evelden tekkiye maqsadınen yasalğan ve şindi bala bağçasına aylandırılğan yapuv sağlam ve keñiş olsa da, bazı bir eksiklikleri de vardır. Meselâ, tış pencereleri mahbushanelerde olğanı day qalın, demir parmaqlıqlarnen örtülgen: tam sınıflarğa kirileyatqan yerde balalarğa aş hazırlağan oda yasalğan; tışdaki karidor ilk bağışda kişige bir basıqlıq bere, tışdaki duvarlar sılanğan, çubar-çubalaq bir biçimde tura ve daha bunday eksiklikler...

Bundan başqa mektebniñ tam yanaşa pencerelerine qarşı ve azbarnıñ ortasında çirkin bir tarzda ve qapuları daima açıq turğan bir ayaqyol buluna, onıñ yanaşasında da yıqıq bir duvarnıñ obalanıb yatqan taşları tura bunlar azbarnıñ güzelligini, biçimni boza, çirkinleşdire. Halbuki bala bağçalarında eñ ziyade közge alınması kerek olğan şiy yapuvnıñ ve onıñ çevresindeki şiylerniñ güzel, temiz, uyğun ve tüzgün olmasıdır. Çünki bu şiylerniñ balalarnıñ üstüne pek büyük tesiri vardır. Balalar ocadan, aytuvdan ve ögrenüvden ziyade çevrelerinde olğan şiylerden terbiye alırlar. Eger onlarnı çurmalab olğan şiyler güzel olacaq olsa, onlarda da güzel duyğular doğrı añlavları doğar. Tersine olacaq olsa, biz ne qadar oğraşsaq da onlarnıñ tabiatları üstüne büyük bir tesir yapıb olmamız. Aqmescid bala bağçasındaki bu eksiklikler ise tüzetilecek bir haldadır. Mektebniñ şindilik bu qadar açılması büyük bir muvaffaqiyetdir. İleride milliy idareniñ bu yaqlarını da tamamlayacağına şübhe yoqdır. Lâkin her şiyni milliy idareden beklesek de doğrı olmayacağından bu yollarda cemaatnıñ da yardım etmesi kerekdir.

Meselâ, ayaq yolnıñ daha uyğun ve çet bir yerge almaşdırılması, ortada çayrab[1] turğan taşlarnıñ cıyışdırılması, yapuvnıñ saylanıb temizlenmesi kibi şiylerni bu mahalleniñ baylarından bir ve ikisi üstüne alıb yapdırabilirler. Bu o qadar büyük bir masrafqa baylı şiyler de dügüldir. Bütün bu işler yarı toy masraf qadar bir paraman meydanğa ketirilib olur.

Bu bala bağçası içün pek çoq çalışqan tekkiye caminiñ Seydahmed efendinen körüşkende o da bu şiylerniñ bu yolda yasalmasınıñ mümkün olğanını ve öziniñ de bu hususda çalışqanını aytdı. Tañrı bu sayınlı[2] imam efendimizge daha ziyade ğayret ve cemaatlarına da oña yardım etüv tüşüncesi bağışlansın, amin.

Keleyik bala bağçasınıñ terbiye ve oquv yaqına. Tışdan qarağanda kişige ters tesirler yapqan bu bala bağçasınıñ içine kirilgende kişi özini bütün bütünge başqa bir dünyada köre.

Bağçanıñ başında bu işde büyük bir malümatqa malik, eslegini süygen Lidiya Şargorodskaya hanım tapıla. Mektebke ilk kirilgen zamanda işde usta, mahir elleriniñ çalışdığı kişige körünüb tura. Odalardaki tüzgünlik, temizlik, şiylerniñ tertibi, yerleşdirilüvi, balalarnıñ halları, kiyinüvleri, oyunları ve oğraşuvları bütün bunlardan hepisiniñ bir sistem ve tüzgün ilmiy bir yolnen kitkeni belli olub tura. Bala bağçalarınıñ eñ birinci vazifeleri balalarnıñ kerek maddiy ve kerekse maneviy yaqdan tüzgün bir suretde olmasını elde etmekdir. Bala onda tarsıqmayıb bezmeyib ve qorqmayıb oynayacaq. Kelecek ve aynı zamanda terbiye olunacaqdır.

Bunıñçün bala bağçalarında eñ birinci oğaraşuvlar oyun, hayır el işleridirler. Anda her zamanınıñ özine köre oyunlar, türküler ve çalışuvlar vardır. Onlarnı vaqtı vaqtına yolıman köçürek içün pek büyük malümat ve ustalıq ve pek büyük ğayret kerekdir. Men ise Lidiya hanımnı ve onıñ yardımcıları olğan Mürşide ve Halime hanımlarnı bu işde pek qıyetli kördim.

Menim bu yazılarımı oquğan ve şeherimizde tapılğan bütün halqlarnıñ kitib de bu bala bağçasını baqmalarını alvarır edim, bu baba-analar ve bala sorğusıman meraqlanğan kişiler içün pek faydalı ve pek meraqlı bir körüv[3] olacaqdır.yalıñız  bala bağçasına varğanda her kes oña küçük bahşışçıq alıb kitmek kerekdir. Bu bahşışlar eñ ucuz ve eñ ehemmiyetsiz şiyler de olabilir.

Meselâ, kiçkene bir qoqlaçıq (at, tavşan, sığır, bebek ve bunday) bir qaç renkli kâgıd, bir filcan ve yaki stakan[4] bir yüzbez, bir bez parçaçığı, bir maqasçıq, bir çaqı[5] kibi bir şiy yahud bala bağçaları içün yasalğan kitabçıqlardan bir daneçik velhasıl bunday her qaysı bir kiçkene bahşışçıq bala bağçaları içün pek kerekli ve faydalı bir şiy olmış olur. Bu suretle hem mektebniñ büyük bir ihtiyacı yerine ketirilir ve hem de hayırlı bir iş yapılmışdan sayılır. Bu bahşış meselesini men özimden yazam, bir şiy almaq istemegenler de şay da varıb olurlar tabiiy.

Aqmescid bala bağçası şindilik sabah orusça doquzdan birge qadar açıqdır. İleride balalarğa sıcaq birer sabah aşı bermek mümkün olğandan soñ mekteb ikige qadar açıq olacaqdır.

Bu bağçağa otuzdan ziyade bala yazılsa da şindilik yalıñız on doquz bala qatnamaqdadır. Balalarğa mekteb tarafından sıcaq sabah aşı da berileceginden bala başından aylıq (25) ruble alına. Belki bazı babalar bunı çoq köreceklerdir, lâkin onlar şu yerini tüşünmek kerekdirler ki, evde oturğan bir balanıñ da bu qadar ve belki bundan çoq bir masrafı olacaqdır. Çünki yigirmi beş kümüşni bir ayğa bölüşdirsek, künde seksen kapik qadar bir para tüşer. Bu qadarlıq bir masrafnı verib olmaqdan da aciz olğan evler oldığı taqdirde onlarnıñ balalarınıñ da bu bağçağa qatnamaq haqqı olğanından hallıca qomşularından ayda biraz ziyade verecekleri paranen onlar da keçinib olurlar.

Bu bala bağçasınıñ qalğan bütün masrafları milliy idare tarafından verilmekdedir. Men milliy idareni bu işni taqdir etib başına da bu suretle pek degerli adamlar qoyğanından ötürü [...utlar] ve millet adından Allah razı olsun aytarman.

Soñ söz olaraq oquyıcılarımdan şunı kene yalvaram ki, bala bağçasını mutlaq varıb qarañız, onda siz pek şeñ ve pek eglenceli bir vaqıt keçirmek ve pek quvanıb çıqacaqsıñız. Dört yaşından yedi yaşına qadar olğan bir kiçkene adamçıqlarnıñ oyunları, serbest qıbırdanuvları, türküleri, el işlei sizni bir tiyatrden daha eglendirecek ve sizde balalarğa qarşı büyük bir süygü uyandıracaqdır.