Malüm oldığı üzere umum Tavriçeskiy vilâyetinden meclis-i müessisana ancaq 9 mebus saylanacaqdır. Qırımda mevcud başlıca büyük yedi fırqadan her biri, elinden kelirse, bu 9 mebusın doquzını da kendisinden çıqarmaya çalışıyur. Ve bu oğurda hiç bir dürlü fedakârlığı esirgemeyur. Hatta mezkür fırqalardan mebusları müslimanlardan da rey almaq için mebus namzedleri cedvelleriniñ eñ ahırında müslimandan da namzed qoymışlardır.

Kendilerine «Müsliman Kornilovcıları» namını virdigimiz o gizli maqsadlar taqib iden müfsidler; o haq ve hürriyet bayrağı etrafında birleşmiş qırımtatarnı ikiye parçalayub yekdigerine dögüşdirmekden istifade itmek isteyen mürteciler soñ zamanlarda haddamlar cemiyetine «Cemiyet-i ulema» sözini virerek bugün Bağçasarayda «Qırım uleması nedvesi» namı altında bir Syezd yepmaya qarar virdiler

Riga eskiden yine nemse şeheri idi. Bu soñ zamanlarda yapılan bazı yeñi caddeleri müstesna olmaq üzere eski halını tamamen nuhafaza idekelmişdir. Eski Riga evelce qal’a idi. Soñraları qal’alar yıqılaraq, yerinde bağçalar, parklar yapılmışdı. Bu soñ 30-40 sene zarfında Riga pek büyüdi. 1850 senesinde Riga 3800 hanelik bir şeher iken, şimdi 20 biñ haneye çıqmışdır. 270 caddeden ibaret olan bugünki Riganıñ yalıñız 73-i eski şeherdir. 1850 senesi Rigada 61 biñ nüfus oldığı halda bugün 290 biñe yaqındır ki, bunıñ 140 biñi qadındır. İki yuz doqsan biñ nüfusdan yuzde 25-i rus, 47-si nemse, 37-i latış, biri eston ve 4-i başqa milletlerdir.

Müftiniñ qanun-ı hilâfına olaraq tevqif idilmesinden heyecan ve ğaliyana kelen umum qırımtatar kerek müftiniñ azad idilmesini ve kerek bu haqsız işe sebeb olanların taht mesuliyete alınmasını talab için Aqmescide vekiller köndermişdi. 24 ve 25 iyülde mahkeme-i şeriye binasında müfti efendiniñ taht-ı riyasetinde Qırım vekilleriniñ Fevqalâde ictimaiları olub, bu ictimaide komissarın işden çekilmesi hususında hükümet-i muvaqqataya muracaat idilmesinen qarar virilmiş. Ve bu qarar telegrafle paytahta könderildigi kibi, «Millet» ve «Golos tatar» gazetalarında dahi yazılmışdı.

Bugün Qırımda müslimana aid hiç medeniy, milliy, diniy hatta ictimaiy ve siyasiy bir müessese ve mesele yoqdır ki, Qırım müslimanlarınıñ Merkeziy ve Mahalliy Komiteleriniñ ellerinde olmasun. Qırımda tatarın bütün diniy, milliy ve medeniy işleri tatarın elindedir. Qırım Müslimanları Merkeziy Komitesiniñ Qırımın her tarafında açdığı 48 mahalliy Komiteniñ Merkeziy Komite ile olğan münasebat ve muhaberatı ana lisanında icra idildigi kibi, mahkeme-i şeriye ve İcra Komitesinde virilen qararların protokolları da ana dilinde yazılmaqdadır

Bağçasaray umum Qırım müslimanlarınıñ tarihiy bir merkezleri oldığı için bu şehere her hususında diger müsliman şeherlerine nümüne olaraq bir rehniñ virilmesi bugün her tatarın bir arzusıdır. Oña böyle bir rehinñı virecek o şeheri imar ve ihya idecek, onı milliy asar-ı medeniyemizle, tezyinı ile canlandıracaq nezafet ve intizamiyene çalışacaq ancaq, belediye idaresi olacaqdır. Eger belediye idaresine milletini seven namus-ı milliyimizi yükseltmek isteyen şeherin bütün manasıyle medeniy ve mamur bir şeher halına qonılmasını cidden arzu iden becerikli, namuslı, işgüzar, faal adamlar saylanırsa 3-5 sene soñra Bağçasaray şeheriniñ bambaşqa bir hala kelecegine hiç şübhe yoqdır

Keçen gice sabah, saat 4 reddelerinde Qırım müftisi Çelebicihan efendiniñ tevqif idildigi dün sabah añlaşılmışdır. Apansızdan yapılan bu tevqif haberi bütün Aqmescid müslimanlarını, müsliman askerleri ve Cemaat Komitelerini heyecan ve ğaleyana ketirdi. Qırım müslimanları İcra Komitesi fevqalâde meclis yapub, müftiniñ azad itdirilmesi hususında ne kibi tedbirler ittihaz idilmesi meselelerini müzakere itmekde iken, tatar batalyonı bütün mahkeme-i şeriye binası ögünde durdu.

Dünki resmiy cebr, Riga havalisiniñ tehlükeye maruz qaldığı için boşadılmasına emir virildigini bildirmişdi. Dimek, iki seneden beri qarşusında bulunub da rus askerleri tarafından içeri bıraqılmayan düşmana artıq Riga qapusı da açıldı. Düşman askerleri bütün Baltıq boylarınıñ eñ büyük ve merkeziy bir şeheri olan Rigaya da kiriyurlar

İlân-i hürriyetden soñra Rusiyede yaşayan otuz millionlıq türk-tatar milleti de yekdigeriyle körüşmek, sözleşmek, añlaşmaq ve soñra siyasiy, milliy ve diniy emellerine nail olmaq için kendilerine yollar ve hatt hareketler tayin itmek üzere ibtida Moskvada soñra Qazanda umumiy icitimailar yapdılar