Bu künlerde çevre-yaqımızda olayatqan bazı hallar maña tatarnıñ bu yuqarıda hikâye etilgen masalını hatırlata bere. Eger "Tavriçeskiy golos” gazetasınıñ tatarlarğa dair yazılğan yazılarını oquğan olsañız, bu tekerleme belki siziñ esiñizge de kelgendir

Zemstvolarnıñ memleketimizniñ eñ iş körer, eñ çalışqır ve halqnen eñ yaqından baylı olğan bir müessese olğanını tüşünecek olursañ, tatarnıñ bu müesseselerğe öz sayısına köre muçe saylanmasında ğayret köstermesi hepimizi sevindirecekdir. Qırımtatar şindige qadar bir müesseselerden pek az faydalanıb olğandır. Bir taraftan eski orusnıñ bastırıqlı idaresi, bir yaqdan tatarlarda oquv ve añlav küçüniñ azlığı bizim bunlardan faydalanmamızğa qora çwkib otura edi. Büyük orus almaşınuvı eski basdırıqlı idareni köterdi ve tatarnıñ añlav küçüni ziyadeleşdirdi.

Qırımıñ altın yalılarından bir yerçikde otursañ da Qara deñizniñ seniñ ayaqlarıñı kelib ohşağan dalğaçıqlarından sorasañ, onlarnıñ arasındaki Tuna özeni tamlaçıqları maña pek çoq işler, pek çoq haberler aytar, seni eski zamanlarğa doğrı çekib kötürir. Anda sen Almaniya, Avstriya, Sırbıstan ve daha bunday bir talay padışalıqlarnıñ arasında Macaristan adlı bir padişalıqnıñ hallarını da körürsiñ

Siyaset degen şiy o pek şingen, pek oynaq ve pek qaçıcı bir şiy. O kişini külünç hallarğa qoya. O öyle körünüşler köstere ki, kişi onlarnıñ qaşısında özini külmekden alamay. Meselâ, evelden ehudiy olğan yerde aş bile aşamağan Poruşkeviç kibi efendilerniñ bazı siyasiy tüşüncelerden ötürü şindi yehudilernen sarılışıb öpüşmeleri kibi

Bir çoq zamanlardan berli beklenilgen Aqmescid bala bağçası, çoq şükür, açılıb oldı. Bu bağça Meçetnıy caddede tekkiye cami azbarındadır. Tekkiye caminiñ azbarı balaban, keñ, tüz ve tereklik bir yerdir. Azbarnıñ bir çetinde evelden tekkiye maqsadınen yasalğan ve şindi bala bağçasına aylandırılğan yapuv sağlam ve keñiş olsa da, bazı bir eksiklikleri de vardır

Şeher upravasınıñ küçük tiyatr zalı tatarlarnen ter-temiz tolğan edi. Aqay-apaqay, bala-çağa, hepisi közlerini sahnağa tikken bütün varlıqlarını, olğan küçlerini közlerine verib seyirge dalğan ediler. Sahnada beş-altı yaşındaki balalar oynay, yırlay ediler. Bunlar Bağçasaray bala bağçasınıñ şakirdleri edi. Onlarnıñ başlarını tikib, hep birden tüzgün bir tarzda ellerini qıbırdanmaları, küçük, faqat küçli bir suretde adım atmaları...

Bütün Qırım sayesine saylanacaq kişiler ise Qırım içün siyasiy, medeniy ve daha başqa türlü ne qadar işler olsa, hepisini baqacaq ve qarar verecekdir. Bu, memleketdeki idarelerniñ eñ üst ve eñ çoq küçke malik olğan bir idaresidir. Buña Qırımnıñ "baş yazısı” demek kerçekden de caizdir.

Bir adam öziniñ yerini tutmaq, öz adından laf aytmaq içün başqa birini kösterse, bu kösterilgen adam da başqa birisi tarafından aşağılansa, balçıqlansa, hiç şübhe yoqdır ki, bu yapılğan iş bu kösterilgen adamdan ziyade onı köstergen adamğa aiddir. Hususiy adamlarnıñ köstergen yer tutarları böyle olğanı kibi bir milletniñ yerini tutqanlarğa qarşı yapılğan iş de şaydır.

Resmiy yapuvlarğa kelgende ise iş bütün bütünge başqa türlü yapılır. Bunlar hükümetniñ öz qanunlarına uyğun ve onıñ emniyetini qazanğan ve oña yardım etmek içün qurulğan yapuvlar olğanından hükümet bunlarğa her istegen zamanında elini uzatıb olmaz.