Gazetamızğa resmiy bir haber kelmese de işitilgenine köre, Yalta zemstvosı saylavlarında tatarlar çoqlıqnı qazanacaqlardır. Bu zemstvoğa qırq bir muçe salanacaqdır ki, bunlardan yigirmi beş danesiniñ tatarlar tarafından saylanmaq ihtimalı vardır.

Zemstvolarnıñ memleketimizniñ eñ iş körer, eñ çalışqır ve halqnen eñ yaqından baylı olğan bir müessese olğanını tüşünecek olursañ, tatarnıñ bu müesseselerğe öz sayısına köre muçe saylanmasında ğayret köstermesi hepimizi sevindirecekdir. Qırımtatar şindige qadar bir müesseselerden pek az faydalanıb olğandır. Bir taraftan eski orusnıñ bastırıqlı idaresi, bir yaqdan tatarlarda oquv ve añlav küçüniñ azlığı bizim bunlardan faydalanmamızğa qora çwkib otura edi. Büyük orus almaşınuvı eski basdırıqlı idareni köterdi ve tatarnıñ añlav küçüni ziyadeleşdirdi.

Bugün tatar öz faydalarınıñ qayda olğanını körüb añlab ola, öz haqqını qorçalamağa çalışa, kimerde üstünden de kele. Lâkin tatarnıñ bu işlerde yetişmegen bir şiyi var ki, o da ondaki oquv küçüniñ azlığıdır. Tatar köre, añlay, amma iş yapmağa bilmiy. Özindeki üstünlikden özi faydalanıb olamay.

Büyük sarsıntılı almaşınuvlar milletlerde bir çoq küçler doğura, onlarnı bir kob yaqlardan uyandıra. Lâkin oquv ve bilgiler küçleri onı ve birden birge olğan şırınğalar[1], aşlavlarnen meydanğa kelib olamay. Onıñ içün uzun yıllar, asırlar kerek. Qafası bollı, sistematik bir suretde terbiye olunğan, yaşav ve iş meydanına tüzgün ve terazeli bir surette cürüb olacaq bir kişiniñ yetişmesi içün belli bir zaman içinde belli qurumlı terbiye ve oquv fabrikasınıñ sıqıcı, tüzeltici maşinaları arasından keçmek kerekdir. Qırımtatarnıñ özinde ise şindige qadar bunday fabrikalar yoq edi. Ecnebiy fabrikalarında işlengen adamları da pek siyrek tapıla. Bunıñçün biz pek kop zamanlardan bir çoq açıq ve kürünüb turğan haqlarımıznı uzanıb almaq çaresini tapıb olamaymız. Biz köre ve duyamız: bu şiy bizim, bu bizim küçümiz, bizim çalışuvımıznen meydanğa kelgen, onda bizim şorbacılıq etmege haqqımız var, lâkin bunı añlamaq içün ağızımızda til, qafamızda delil, isbat tapmaymız, onıñçün onıñ başqaları tarafından alınıb ketilmesine, ister istemez razı ola, artından qarab qalamız.

İşte ağızdaki bu til ve qafamızdaki bu delil ve isbatlardır ki, birden birge olğan sarsıntılı güdürdülernen meydanğa kelmiy; uzun ve sıqıntılı zamanlar istiy, lâkin bir milletniñ oqumışları tek ondan küçük bir qısmınıñ tar sinirli bir tögerekde yaşağan payında aranılmaz. Oña mensüb ve bir çoq siyasiy ve tarihiy sebeblerden ötrü başqa yaqlarda yaşamağa mecbur olğanları da milletniñ umumiy küçlerinden sayılır. Onlarnı öz tuvğan yurtlarınıñ tışında yaşatmağa mecbur etken sebebler ortadan köyerilgeni kibi onlar qaytar, ana yurtlarınıñ quçağına atılır, onıñ baht ve seadeti içün çalışırlar.

Alayır Ukraina, Polşa, Gruziya ve daha bunday bir talay memleketlerni ki, bugün bunlarnıñ açıluv ve ilerilevleri içün çalışqan evlâdlarınıñ büyük bir payı büyük orus almaşınuvından burun başqa yaqlarda yaşamağa mecbur ola ediler.

Ukraina tüşüncesi Ukrainadan ziyade Galiçiya, Avstriya ve daha başqa yaqlarda yaşağan ukrainler tarafından meydanğa ketirilgen ve onlar tarafından ortağa atılğandır. Ukraina milliy hareketleriniñ çekirdeki Avstriyanıñ lyuro[2] şeherinde açılğan maloros darülfununında saçılğan ve anda filizleb çıqqandır.

Biz de tatar oquyışlarını oylağan zaman yalıñız biz Qırımda olğan tatarlarnıñ arasında yetişken kişilerni tüşünmeyecek, qırımtatarnıñ öz evlâdlarından ve yaki qardaşlarından olub yuqarıda aytılğanı kibi, bir çoq sebeblerden ötrü başqa yaqlarda yaşamağa mecbur olğan ve bugün ana yurtlarınıñ ağır künlerini körüb oña yardımğa cuvurğan bütün evlâdlarını da közden qaçırmayacaqmız. Qırımnıñ bunday evlâdlarını tüşüngende bizim ögümizge Litva, Türkiye, Qazan ve Romaniya tatarları çıqar. Bunlarnıñ tuvğan yurtlarından neday ayırılğanlarını, ne içün bu sevimli memleketni taşlab kitkenlerini tarih pek yahşı köstere. Bu qardaşlar bugün biraz vaqıt tapqanları kibi öz tuvğan yurtlarına qaytıb keldiler, mazlum milletleriniñ yaralarını sarmaq içün oğraşalar. Bunlarnıñ arasında Litva tatarlarında oquv ve bilüv küçi pek ileridedir. Biz bugün zemstvo ve daha bunday işlengen qafalarğa ihtiyac olğan müesseseler içün bu qardaşlarımıznıñ küçlerinden faydalanıb olurmız.

Bugun tatarlarnıñ çoqlıq qazanğan Yalta zemstvosında bunday tüşünce ve ıntıluvlarda bulunğanını da işitib pek çoq quvandıq. Bundan orus ve sair yurtdaşlarımıznıñ da sevineceklerini ümüt etemiz. Çünki bu suretle iş başında ehl ve lâyıq adamlar bulundırılacaq ve memleketimizniñ her hususda ilerilemesini temin olunacaqdır.