Земаневий эдебиятымызда Рустем Джелил энъ эвеля бир сыра эстрада йырларына сёзлерни язгъан ве «Къырым» газетинде мунтазам суретте озьгюн шиирлер бастыргъан бир муэллиф оларакъ белли. О бизим заманымызнынъ корюмли шаирлеринден биридир. Онынъ фикир юрсетюви мантыкълы ве догъру, онынъ дуйгъулары терен ве кучьлю, тили саде ве анълайышлы. Къафиелери, эксериетле, сагълам ве тазедир.

Рустем Фахри-огълу Джелил 1951 сенеси январь 15 куню Озьбекистанда Намангъан виляетининъ Нарын районында ерлешкен Хакъулабад коюнде ишчи къорантасында догъды. Орта мектепни битирген сонъ чиленгир олып чалышты, эки йыл аскерликте олды сонъра Фергъана Девлет педагогика институтынынъ рус тили ве эдебияты факультетине окъумагъа кирди. 1977с. институтны имтиязлы дипломнен битирип оджалыкъ япты.

Ильк шиирлерини рус тилинде язып башлады. 1982 сенесинден башлап онынъ ана тилимизде  язгъан ильк шиирлери «Ленин Байрагъы» газетинде басылып башлай.

Рустем эфенди онда эдебиятымызгъа севги ашлангъаныны бойле хатырлай: «Мен догъуп оськен койде белли шаиримиз Ремзи  Бурнаш яшай эди. Ватандашларымызнынъ чокъусы тойларны Ремзи агъа ачып бере ве бу тойларда озюнинъ шиирлерини окъуп, эр кесни мемнюн этер эди. О кучьлю ве гурьдели сеснен окъугъан «Сакъавланма, эй, кадяй», «Утанмайсынъмы, утанмаз?», ве дигер шиирлери аля даа меним акълымда тура. Ремзи агъаны тойда булунгъан бутюн джемаат сес-солукъ чыкъармай диньлей эди. Мен Эшреф Шемъи-заде, Энвер Селямет, Ремзи Бурнаш киби шаирлернинъ эсерлерини окъуп, миллий эдебиятымызгъа севда олдым…»

Шаир 1989 с.  Къырымгъа авдет олгъан сонъ онынъ яшайышында янъъы бир девир башлана. О «Авдет» газетинде чалышып башлай ве журналистиканен берабер шиириетнен де джиддий суретте огърашмакъны девам эте.

Рустем эфендининъ сиясий лирикасы – эдебий иджадынынъ энъ кучьлю бир тарафыдыр. Акъикъий ватанпервер, озь халкъыны ве ватаныны севген инсан «Улу халкъым» шиирининъ къараманы киби тюшюнмек, яшамакъ керек:

Меним халкъым – энъ улу халкъ,

Деп, саям мен халкъымны.

Истесенъиз, «миллетчи» деп,

Къойынъ меним адымны…

Бинъ бир «саткъын» дие,

Сайса алем халкъымны,

Денъиштирмем миллетимни,

Денъиштирмем Ватанны!

Рустем Джелил озь яшагъан кою Тебертиге , Ватанымыз Къырымгъа, халкъымызгъа, ана  тилимиз ве медениетимизге, белли эрбапларымызгъа багъышлап бир сыра терен мундериджели, фельсефий фикирлернен ашлангъан шиирлер язды. («Улу халкъым», « Ильхамымнынъ чокърагъы», «Коюм», «Азизлерден деф олунъыз», «Ватан»…).

Къырымнынъ аджайип табиаты, дюльбер манзаралары, йылнынъ чешит мевсимлери Р. Джелильнинъ эсерлеринде («Къыш сабасы», «Орман чокърагъы», «Левха», «Ягъмурдан сонъ», «Акъбардакълар»…) буюк усталыкънен ифаде этильген.

Шиириетте теджрибеси вира арткъан шаир 1900-2000 сенелери эки дефа Тюркиеде Анкара шеэринде отькерильген Къутлу догъум афтасында шаирлер ярышында иштирак эте ве рагъбетлендириджи мукяфатлар къазана. Булар онъа яратыджылыкъ фаалиетинде буюк бир сильтем олалар.

Рустем эфенди къыскъа колемли шиирлер –дертлюклер ве секизликлернинъ, буюк устасыдыр. Бу эсерлерде сёзлер аз олса да, олар пек маналы ве мергинлер. Муэллиф яшайышымызда раст кельген чешит менфий алларны бедий суретте талиль этип, хасталыкъны деваламагъа истеген эким киби вазиетни сагъламлаштырмагъа тырыша.

Фитне орьмек – иш сайыла, фитнеджилик – зенаат.

Яхшы фитне орьмек ичюн керек буюк истидат.

Истидатлы фитнеджилер арамызда аз дегиль,

Бизим халкънынъ болюнгени – бунъа энъ эсас делиль.

«Санатымыз – байлыгъымыз» адлы шииринде тойларымызда ят халкъларнынъ йыр ве оюнлары къарардан зияде иджра олунгъаны, миллетимизни гъайып этеджегини яхшы анълагъан шаир бойле хитап эте:

Эвельки тойларгъа

Бенъзесин тойлар,

Чалынсын «Къайтарма»,

Достлар ве сойлар!

Байлыкътыр биз ичюн

Бу миллий санат.

О иле халкъмыз биз,

Азиз джемаат!

Шаир озь эсерлерине буюк месулиетнен янаша. Ялангъа къаршы куреш алып бармакъ, къоркъмайып акъикъатны айтмакъ булар Рустем Джелилнинъ шиары, кредосы демек мумкюн:

Ялан турмай аягъында, къолтукътаякъ олмаса,

Къолтукътаякъ олса биле, онъа земин тапмаса.

Утанмайыкъ бу сакъатны урып, ерге йыкъмагъа,

Утанмайыкъ ве къоркъмайыкъ акъикъатны айтмагъа.

Языджы, шаир бир миллетнинъ тербиеджисидир. О озь эсерлеринде халкъына онынъ ким олгъаныны косьтере, кечмишини хатырлата ве керек олгъанда халкънынъ хаталарыны, эксикликлерини де айтып бере.

Эгер халкъ азатлыкътан, сербестликтен марум этильсе, эзиетке, эсаретке къаршы алып барылгъан курешнинъ энъ илери сафларында акъикъий шаирлер ола. Халкъынынъ вуджудыны къаплап алгъан эсарет зынджырларындан насыл къуртулмакъ кереклигини акъикъий шаирлер яхшы билелер. Бойле ватанпервер шаирлеримиз Эскендер Фазыл ве Рефат Чайлакънынъ шерефлерине Рустем Джелил бойле сатырларны багъышлай:

Достлар, биз де унутмайыкъ

Миллетпервер шаирни.

Бу инсандай мерд олайыкъ,

Юртнен багълап такъдирни

Онынъ омрю ве куреши

Олсун орьнек ве ибрет.

Сонъ юрюшир халкънынъ иши,

Сонъра енъер адалет.

(«Унутмайыкъ»)

Олсун пикет, олсун юрюш –

О биринджи сырада,

О бармагъан бир ер ёкътыр

Бизим Ешиль адада.

Генералдай тута озюн,

Котектен де ич къоркъмай,

Миллетпервер инсанларны

Севе, сая, алгъышлай.

(«Эм сёзюнен, эм ишинен»)

Элинъиздеки китап Рустем Джелилнинъ ильк китабыдыр. Мында онынъ сонъки 25 йыл девамында язгъан шиирлери кирсетильдилер. Умют этемиз ки, Рустем Джелилнинъ бу джыйынтыгъы окъуйыджыларымыз тарафындан буюк меракъ иле къабул этилир.

Рустем эфендини исе бу муим вакъианен джан-юректен  хайырлап, онъа эдебий фаалиети даа да гурь олсун, даа чокъ эсерлер язып, янъы китаплар чыкъармакъ Алла къысмет этсин деймиз.

Энвер ОЗЕНБАШЛЫ.