Якъуб Шакир-Али кечкен асырнынъ башында иджат эткен къырымтатар демократ шаирлеринден биридир. О, 1890 сенеси Багъчасарайда фукъаре эснаф къорантасында догъгъан. Шеэрдеки Рушдие мектебинде тасиль алгъан. Даа 15 яшында олгъан бала Исмаил бей Гаспринский тешкиль эткен «Терджиман» газетасынынъ басмаханесине ишке келе ве анда муреттип (ариф джыйыджы) олып чалыша башлай. Иште бу вакъытта онъа шу заманнынъ эдиплери язгъан эсерлернен танышмакъ имкяны олды. Истидады ве авеслиги олгъан генч озю де манзумелер язмагъа башлады. Олар «Енъи Чолпан», «Илери», сонъра исе «Енъи дюнья», «Яш къувет» киби  неширлерде басылдылар.

Кечкен асырнынъ биринджи чериги гъает муреккеп, гурьдели, сиясий вакъиаларнен зенгин бир девир эди. Бир сыра эдиплер бу вакъытта атта пусласыны джойгъан денъизджи киби, де налына, де табанына уруп, анги бир акъымгъа къолтутаджагъыны бильмеген аллар да олды.

Рус-Япон дженки, 1907 – 1910 сенелерининъ агъыр реакция девири, Биринджи джиан дженки, 1917 сенеси башта февраль буржуа-демократик, сонъра Октябрь инкъиляплары ве бу арада даа бир чокъ дигер вакъиалар олды ки, бу шейлернинъ маиетини о вакъытта эр кес кереги киби анълап оламай эди.

Лякин Якъуб Шакир-Али о девирде иджат эткен Усеин Шамиль Тохтаргъазы, Асан Чергеев, Мемет Нузет, Джемиль Керменчикли киби  эдиплернен бирликте демократ шаирлер сырасындан ер алды. Шуны да къайд этмели ки, юкъарыда айтып кечтигимиз эдиплер айны вакъытта тасиль саасында чокъ йыллар девамында фааль иш алып бардылар. Окъутув аркъалы авам халкънынъ козюни ачмагъа тырышып, мектеплерде оджалыкъ яптылар. Якъуб Шакир-Али де шулар джумлесиндендир. Айны вакъытта о, ишчи сыныфы мевзусына чокъ керелер мураджаат этти.

1917 сенеси «Багъчасарай муаллимин джемиети» Акъмесджиттеки «Къырым оджагъы» матбаасында Арслан  агъа мектебининъ муаллими  Якъуб Шакир-Алининъ 1915 – 1917 сенелери язгъан йигирми беш шиирини «Дуйгъуларым» ады иле айры китап этип чыкъарды. Затен бу, шаирнинъ биринджи ве сонъки (эгер 1976 сенеси чыкъкъан «Саадет ичюн» адлы коллектив джыйынтыкъны эсапкъа алмасакъ) китабыдыр.

Сонъундан Ташкентте дердж олунгъан «Ленин байрагъы» газетасында (1967 с., № 91, № 147, 1970 с., № 38),  «Эдебият хрестоматиясы» (1971 с.) дерслигинде, «Саадет ичюн» (1976 с.) джыйынтыгъында, Мустеджип Улькусалнынъ «Къырым тюрк – татарлары. Дюни – бугуни – ярыны» (Истанбул, 1980 с.) китабында, «Йылдыз» меджмуасында (1987 с. № 6,1996 мс., № 1 ве1998 с., № 7), З. Къуртнезирнинъ «Къырымтатар эдиплери» (2000 с.) къылавузында, Р. Фазыл ве С. Нагаев тарафындан чыкъарылгъан «Къырымтатар эдебиятынынъ тарихы» дерслигинде (2001 с.) шаир акъкъында ве шаирнинъ эсерлери басылдылар.

Якъуб Шакир-Алининъ «Эдебият хрестоматиясы» (1971 с.) ве «Йылдыз» меджмуасында (1996 с.) басылгъан 1926 сенесине аит шиирлерини эсапкъа алмасакъ, къалгъан ерлерде басылгъан бутюн эсерлери онынъ «Дуйгъуларым» китабындан алып басылгъан.Тек базыда тамсызлыкъларгъа ёл берильген. 1917 сенеси чыкъкъан джыйынтыгъында «15 январь – 1917» деп язылгъан «Къыш» шиири «Эдебият хрестоматиясы»нда «1914» деп язылгъан.»Маалле къавеси» шиирининъ тюбинде китапта «3 июль – 1917» деп язылгъан олса «Хрестоматия»да «1913» деп язылгъан.

Шаиримизнинъ 120 йыллыгъы мунасебети иле къолумызгъа къалем алмагъа  себеп олгъан кене бир муим шей олса, о да эдипнинъ 93 йылдан берли, яни «Дуйгъуларым» китабындан сонъ ич бир ерде басылмагъан секиз шиири акъкъында сёз юрсетмектир.

Бу китап бугуньде атта И. Гаспринский адына къырымтатар миллий китапханемизде биле ёкъ.

Шаирнинъ огълу Риза Шакир-Али сюргюнликте Янъыёл шеэринде яшады. О, уролог эким эди. Гъает мискин, там манада зиялы, алчакъгонъюлли, окъумыш бир инсан эди.

Ташкентте демократ шаирлеримизнинъ эсерлеринден тертип этильген бир джыйынтыкъ чыкъармагъа къарар берген языджыларымыз Якъуб Шакир-Алининъ огълу Риза агъагъа  бабасынынъ шиирлерини тлоплап бермесини риджа этип мураджаатта булунгъанлар. Риза агъа манъа бу шиирлерни «Дуйгъуларым» китабындан алып машинкалап бермемни риджа эткен эди. О китаптаки «Буюк муаллим ве муаррир Исмаил Бек  Гаспринскийге», «Мектебли иле медреселининъ барышмалары», «Къайгъулы кунюмде», «Къадимджи Менланынъ зары», «Джиддийджи Менланынъ зары», «Хораз иле тавукъ», «Ватан» ве «Уян, эй шанлы миллет» шиирлери шай да башкъа ич бир ерде басылмадылар. Албуки о шиирлер  янъы джыйынтыкъны тертип этиджилерге берильген эди.

Эбет, бу шиирлернинъ не ичюн басылмагъаныны мен анълайым.Чюнки о вакъытта Исмаил  Гаспринский «пантюркист» ве «панисламист» олгъаны ичюн матбуатта онынъ адыны яхшы инсан оларакъ анъмакъ цензура тарафындан ясакъ эди.Устазы ве оджасы Исмаил Гаспринскийнинъ вефатына эки йыл толувы мунаснебетинен (1916 сенеси сентябрь 10) язгъан (белли ки, И.Гаспринский 1914 сенеси сентябрь 11-де вефат эткен эди) «Буюк муаллим ве муаррир Исмаил Бек Гаспринскийге» шииринде Якъуб Шакир-Али бойле дей:

«Енъиликди баш эмлик, олдынъ бунъа сен наиль!

Эскиликке, кевшекликке дегильдинъ ич къаиль…

Анъламазды енъилиги биз заманлар бу миллет,

Яваш-яваш анълатаракъ иттинъ буюк бир эмиет!

Силяландынъ мутебер «Терджиман»ынъле эй даи!

Вирмиш санъа улу акъыл, кескин фикир иляи»…

Якъуб Шакир-Алининъ къалеми отькюр, фикирлери мукеммель, назмиети кескин ве дюльбер эди. Шаирнинъ аман-аман юз йыл эвель язылгъан бу шиирлери сукъланыладжакъ дереджеде джулялангъаны корюнип тура.

«Ватан» ве «Уян, эй шанлы миллет» шиирлерини анги цензор бастыраджакъ эди?

«Къырымымыз гуя дженнет, пек минбетдир эр ери,

Синемизде дуйгъулары депредиюр о пери.

«Ватан севмек имандандыр», биз севериз Ватаны,

Мемлекетчюн джан атарыз, къазанырыз биз шаны»…

Иште бойле сатырлары олгъан «Ватан» шиирини  бастырмайджакълары белли эди. Чюнки о,  халкъны къозгъайджакъ, онынъ къолунда байракъ киби оладжакъ эди.

Я олмасам 1917 сенеси октябрь 15-те язылгъан «Уян, эй шанлы миллет» шиирини алайыкъ.Йигирми сатырдан ибарет бу шиирде шойле сатырлар бар:

«Татар! Иште кельди кок санджагъы ельпиретмек заманы,

Чалдыр Тимурленк маршыны, шенълендир! Къувандыр! Анамы.

Генчлеримиз чала, чала уйдырды истедиги йырлары,