1918. – № 171. — Dekabr 11.

    İlk defa kördigim yerler — sıq ormanlar, zengin bağlar, bağlaçalar, bereketli, müsbet topraqlar! Her noqtası bir tarih sahifesi, her köşesi bir cennet. Buralarda çoq qanlar aqıtılmış. Tatarın közyaşlarıyle sırab olmış.

     Evet, Qırımıñ her bir ufaçıq noqtası tatar mazisiyle merbutdır. Şükürler olsun, qanlı yuz elli yıl keçdi. Tarihın yeñi sahifeleri başlayur. Zavallı tatarın haqqı meydana keliyur.

    Tatar da milliy meselesini añlamış, közlerini açmış. Artıq ezilmek, horlanmaq istemeyur, qul olmaq istemeyur. Aziz vatanı Qırımda serbest yaşamaq isteyur. Bu yolda tatar çalışıyur ve serbest hayata lâyıq olundığını isbata oğraşıyur. Düşmanları ne söylerse söylesunler, ayılmış tatar haqqını talab idiyur.

    Bağlar, tarlalar.

    Yalı boyı tatarlarınıñ bütün müşkiliyeti ziraat oldığından bu noqta-i nazar itibara almaq bizim için zaruriydir. Şükürler olsun ki, ziraat işi nazara çoq güzel köriniyur. Bu satırları yazan Qafqasda ve Türkistanda bulundığı zaman, Qırımdaki bağlara ve tarlalara tesaddüf idemedi. İş güzellikde degil, toprağa sarf olunan zahmetde ve beceriklikdedir. Qırımtatar bağcı ve bağçacısı Qafqaslı ve Türkistanlı qardaşlarını çalışmaqda çoq-çoq ileri kitmiş, her halda bu sözleri Yalı boyı tatarları haqqında qatiy suretde söylemek mümkündir. Bağlar ve tarlalar burada güzel bir şekildedirler. Toprağın her qarış ekilmiş, hem de intizamlı bir suretde ekilmiş. Her yer çalışqan tatar ile imar idilmiş.

    Bir milletin teraqqisi o milletin köyniñ teraqqisi dimekdir. Köy teraqqi idemezse, millet de teraqqi idemez. Çünki milletin canlı bir kitlesi köy ve köylidir. Asıl teraqqi de maddiy teraqqidir, yani millet köylileri maddiy cehetden temin olursa, millet zengin ve teraqqi itmiş sayılur.

    Hamd olsun ki, Yalı boyı tatar köylileri teraqqi itmişler: kendileri çalışqan oldığı için her yerde zenginlik köriniyur.

   Hususiy işlere kelince bunı söylemeliyim. Bu sene Sofya müsafirleri siyasiy qarışıqlar münasebetiyle az olacaqlar, dimeli tatar milleti müsafirlerden qazandığı paraları qazanmayacaq. Bu dursun kenarda. Tatar meyvasını da lâzımiy paraya satabilmeyecek. Çünki bunlar düzgün degil. Bu sebeblerden zavallı tatar yine yeñi zarar ve zaya qarşısında bulunacaq ve maişetini lâzımiy suretde temin idemeyecek.

   Milliy ve mülkiy hükümetler tatarın bu derdini nazar itibara almalıdır. Ve çalışmalıdır ki, tatar malları İçeri-Rusiyeye ve ğayrı yerlere naqil olunsun. Yoqsa millete büyük zararlar toqunur.