Bizler burada provakatorlar tarafından İcra Komitemiz ve Mahkeme-i şeriyemiz aleyhinde çevirilen fırıldaqlar neticesinde Qırım müftisi Çelebicihan efendiniñ tevqif itdirilmesiyle bir tarafdan Qırım müslimanları arasında baş kösteren heyecan ve ğaliyannıñ teskini, diger tarafdan reis-i ruhaniyemiz müftiy efendiniñ haman azad idilmesi hususında tedbirler, çareler aramaya oğraşmaqda iken paytahtda dahi pek büyük ehemmiyet-i siyasiyeyi haiz vaqalar, hadiseler meydana kelmişdir.

Qaviy bir hükümet meydana ketirmek için soñ künlerde kadetlerle olan müzakeratından hayırlı bir netice çıqmadığından mada, meclis-i vükelâ buhranı bütün manasıyle daha ziyade ağırlaşmış ve kerginleşmişdir. Bu suretle meydana kelen ğayr-ı muniyet bütün ahval-ı siyasiyeniñ kidişi üzerine ağır bir tesir bıraqaraq, memleketde büyük bir telâş ve heyecanı mucib oluyur. Eger buña harb hatındaki ahvalın yine evelki noqtadan çıqarmadığı meselesi de ilân idilirse, işin ne qadar kesb-i vahamet itdigi kendi kendiligine añlaşılır.

Harb hatında ahval ne qadar ağır ve telâşlı ise dahil memleketdeki ahval ve hükümet-i muqadderatınıñ bugünki sarsıntılı vaziyeti de ondan eksik degildir. Eger iş böyle kiderse, Rusiye haqiqaten ölüm darbesine maruz qalacaqdır. Bir hükümet-i muhtelita (Koalitsionnoye Ministerstvo)[1] meydana ketirmek için hükümet-i muvaqqatanıñ kadetlerle yapdığı müzakerat hiç bir netice virmeden kesildi. Sotsialist ministr Çernovın ve bunı muteaqib bugünki Rusiyeniñ ve hükümet-i muvaqqatanıñ ruhı olan Kerenskiyniñ istifalarını virmeleri vükelâ buhranını daha ziyade kerginletmiş ve zaten sarsılmış bulunan hükümet-i muvaqqatanıñ vaziyetini daha ziyade sarsaraq, buhranlı dalğalar arasında çalqalanmaqda olan ve her çalqandıqça bir qayaya çarpmaq tehlükesine maruz qalan hükümet-i mavaqqata gemisini dümencisizi bıraqmışdır.

Kerenskiy virdigi istifanamesine ibtida keri almış ise de, soñra tekrar virmişdir. Kerenskiyniñ mevqi-i iqtidardan çekilmesi hükümet-i muvaqqatayı soñ istinadgâhinden de mahrum idiyur.

Hükümet tedricen dağılıyur. Ayn zamanda Rusiyeyi de kendisiyle beraber tehlükeye kötürüyür. Rusiyeyi bugün maruz qaldığı tehlükeye düşürmemek için fevqalâde qahramanlıq ve fedakârlıq kösterebilecek ve ayn zamanda umum memleketin teveccühini qazanmış quvetler lazim. Faqat, her şeyi yetişdiren büyük Rusiye, nedense bugüne qadar öyle quvetleri köstermedi ve köstermeyür.

Eger tezlikle quvetli, becerikli ve bütün manasıyle hürriyetperver bir hükümet ihdas idilmezse harb hatındaki müdhiş ahval ve memleket dahilindeki ğayr-ı tabiiy hayat Rusiyeniñ başına daha müşkül işler açacaqdır.

«Milliy hükümet», «Rusiyeyi qurtarıcı hükümet» ve «İnqilâbiy tahlis hükümeti» yapılacaq yerde, bugün Rusiye haman-haman tamamen hükümetsiz qalmış dereceye keldi. Bugün hükümetin yalıñız adı var. Bütün memlekete söz keçirerek, umum Rusiye kendisini tanıtacaq ve kerek harb hatındaki qarışıqlığın ögini alacaq, kerek dahilde çığırından çıqmış hayatiy yoluna qoyacaq ciddiy bir hükümet yoq ve böyle bir hükümetin yaqında meydana kelecegi de körülmeyur.

Faqat, bütün bu nuqsanlara hükümet-i muvaqqatanıñ dümencisiz qalaraq sallanmasına rağmen, muharebeniñ yine tam muzafferiyete, şanlı sulhaqdına qadar devam itdirilmesine qarar viriliyur.

Devletin bilişinde sağlam, umumın itimad ve teveccühiniy haiz bir hükümet yoq. Harb hatındaki askerde itaat ve distsiplina yoq. Memleket hayatı kitdikçe ağırlaşıyur. Keçiniş müşkülleşiyur. Naqliyat işleri küçleşiyur. Asayiş ve sükünet künden küne eksiliyur. Basqınlar, qatiller, cinayetler artıyur... «Faqat, muharebe yine soñına qadar devam itdirilecek!». Alman millitarizmi mahv idilmeyince düşman kendi etnografik hududları işerisine püskürdleyince, müttefiqların taqib itdikleri harbiy maqsadlar vücuda kelmeyince Cihan Muharebesi devam itdirilecek!..

Pek güzel! Faqat ne ile?.. ya biz bir şey añlamayurız, yaki bu işlerde bir sır var!.. Rusiyeniñ bir acaibat ve ğaraibat memleketi oldığını biliyur isek de, öyle esrarengiz quvetle malik oldığını henüz bilmeyurız.