Bugün qırımtatarniñ tarihı ve merkeziy şehri olan Bağçasarayda üç milliy müessese açılıyur. Bunlardan biri – milletimiziñ çoqdan beri kendisine ihtiyacı olan ve büyük üstadımız merhum İsmail-bekin soñ emellerinden birini teşkil iden darulmuallimin mektebidir ki, bu ilim ve irfan ocağı büyük İsmail-bekin namına olaraq küşad idiliyur.

İkincisi – yine halqımızın kendisine muhtac oldığı sanayı mektebidir.

Üçüncisi – 29 sentâbrden itibaren, tekrar milletimizin kendi eline keçen Hansarayında bir tatar milliy müzehanesi açılmasıdır.

Bu suretle bügün Bağçasaray üç yeñi medeniy, millliy ve tarihiy müesseselerle tezyin ideliyur, üç ilim ocağıyle tenvir olunıyur.

Bu üç müesseseden biri evlâd vatannıñ talim ve terbiyesine, teraqqi ve temeddünine, taliy ve tekâmüline hıdmet idecek muallimler, mürebbiler hazırlayacaqdır.

Digeri – medeniyet-i milliyemizin teraqqisine, sanayı nefisemizin tekrar dirilüb yaşadılmasına haddam-ı sanatkârlar yetişdirecek.

Üçüncisi ise – eski medeniyetimizi asar-ı atiqamızı temsil itdirecek ve eski tarihımızı kösterecek müzehanedir.

Biz bu müesseselerin açılmasıyle umum qırımlıları, bilhassa Bağçasaraylıları kemal hararetle tebrik iderek, bunların her birinden beklenilen maddiy ve maneviy faideleri körmelerini bütün ruhımızle, bütün mevcudiyetimizle temenni ideriz.

Bu müesseseler sayesinde yuz elli seneden beri zülmetler içinde qalmaya mahküm olan qoca Bağçasaray yeñiden nurlanub, yeñiden canlanub, yeñiden hayat bulacaq ve tedricen bir zamanlarda oldığı kibi, umum Qırım için yine medeniy, ilmiy bir merkez olacaqdır.

Beş-on sene soñra Bağçasaray bu milliy, ilmiy ve sanaiy müesseseler sayesinde nur, ziya, bilgi çoqrağına dönerek, Qırımın her noqtasını aydınladacaq, her köşesini canlandıracaq, her bucağına hayat virecekdir.

Üç sene muqaddem, bir çoq manialardan dolayı tarihiy Zıncırlı medrese-i aliyesini islâha muvaffaq olamayan qırımtatarı, bugün mezkür medreseden maada ilmiy, sanaiy ve tarihiy üç müessese daha açıyur. Hiç şübhe yoq ki, yaqın bir zamanda qırımtatar eñ büyük, eñ muqaddes, eñ aliy emellerine dahi nail olaraq, çoq keçmeden milliy darulmuallimatlar, darülfünunlar, milliy encümen-i dânişler, mükemmel milliy sahnalar ve diger ilmiy, fenniy, medeniy ocaqlar dahi açılmaya muvaffaq olacaq ve bunlar sayesinde şanlı tarihını tekrar diriltecek, yuz elli sene muqaddem söndirilmiş hayat istiqlâlisiniñ şualesi tekrar parlayacaq. Bir buçuq asır muqaddem mahküm idilmiş tatar bütün manasıyle yine hakim olacaq kirli ellerle canavarcasına boşadılmış kitaphaneleri yine dolacaq. Elhasıl, qırımtatar kendi arasına kendisi sahib, kendi hakim, kendisi olaraq yine muazzam şevketiyle, yüksek medeniyetiyle hür yaşayacaqdır.

Devletler, hükümetler, hükümdarlar ve insanlar ölüyür, mahv oluyur. Faqat, milletler hiç bir zaman ölmeyurlar. Milletler, qavmlar yalıñız mahküm oluyur, yalıñız esaret altına alınıyurlar. Madamki milletler ölmeyur, bu halda o milletlerin bir zaman mahkümiyetden qurtılub, tekrar hakim olmaları tabiiydir. Buña misal istenilirse, Balqanlarda bir çoq milletler kösterilecegi kibi Rusiyede dahi Lehistan, Finlandiya, Ukraina ve diger qavimlar kösterilebilir.

Biz bunıñle dimek isteyurız ki, qırımtatar dahi bir millet oldığından, istiqlâliyetniñ alınması, hakimiyetniñ zabt idilmesi; eliniñ, ayağınıñ zıncırlanması, dili ve ağızınıñ kilidlenmesiyle, hatta «uyanmasun, tarihını unutsun», diye kütübhanelerniñ bile boşadılmasıyle de ölmedigi bugün köstermekde oldığını asar hayatle müsbetdir. Qırımtatar yuz elli seneden beri mahkümiyetler, mahrumiyetler, esaretler içinde yaşamış. Eñ küçük müstebdilerden eñ büyügine varıncaya qadar, hepisinden bir çoq tahqirler körmiş. Huquqsızlıqdan, topraqsızlıqdan sebeb hicretlere mecbur olmış ise de o, her zaman bas-ü bad-el-mevtine inanıyur ve bu imanle muteselli oluyurdı.

İşte, qırımtatarnıñ bugün Bağçasarayda toplanması ve bir kereden üç millliy, ilmiy ve tarihiy müesseseler açması, onıñ bas-ü bad-el-mevtiniñ keldigini kösteriyur. Qırımtatarnıñ bugün hürriyet ve haqiqat bayrağı altına toplanması, milliyet ve diyanet habl-i metinine sarılaraq, hepisiniñ bir yol, bir emel, bir hedef taqib itmesi şanlı icdadlarınıñ haqiqiy ahfâdı olaraq, onların miraslarını yaşadacağını kösteriyur.

Qırımtatar, ecdadlarnıñ bir ellerinde qalem belâğatları, diger ellerinde seyf şecaatları olaraq iş kördiklerini haqqıyle añladıqlarından bugün o, bir tarafdan ilmiy ve medeniy müesseseler açdığı kibi, diger tarafdan da milliy asker alayları teşkil idiyur.

Evet, artıq qırımtatar da hür olaraq, bütün manasıyle millet olaraq yaşamaq isteyur. O, artıq buña haq qazandığını, yaşamaq istidadına malik oldığını işiyle, hareketiyle köstrerdiginden, bundan böyle kendisiniñ şimdiye qadar başqa milletlere kösterdigi hürmetin bu künden soñra, kendisine de kösterebilmesini, kendisiniñ de arzularına, talablarına hürmet olunmasını isteyur. Tatar, inşallah, buña muvaffaq olacaqdır. Tatar, inşallah, bu küni diger mahküm milletlerile beraber körecekdir.