ŞЕHER İNTİHABLARI VAQTI KЕLİYUR

1917. – № 3. – İyün 29.

  Aqmescid Şeher İdaresine olacaq saylavlara iki haftalıq bir zaman qaldı. Şeherimizde mevcud bütün siyasiy fırqalar glasnıy[1] saylamaq ve saylatmaq istedikleri namzedleriniñ esami defterlerini tertib idüb mahalliy rusça gazetalarle ilân itdiler. Şeherimiz müslimanlarınıñ da 14 kişilik bir esami cedveli yapdıqları işidildi ise de namzedlerin kimler oldığı bize henüz malüm olamadı. İnqilâbçı sosyalistler halq inqilâbçı fırqasıyle, sosyalist-demokrat fırqası «Bunda»[2] nam ehudi fırqasıyle itilâf idüb şeher Dumasına[3] olacaq intihablarda birlikde hareket itmeye qarar virdiler. Müslimanlar ise ukrainler Blok yapmışlar!.. 16 biñ müslimanı haviy olan Aqmescid Şeher İdaresine saylanacaq 78 glasnıynıñ[4], hiç olmazsa on-on beş müslimandan olması lâzimdir. Eger şeherimiz müslimanları şeherdeki munafilerini haqqıyle bilüb o munafi müdafaa itmek içün lâzim olan yol ile kider ve usullı, qaidesiyle hareket iderlerse, istedikleri qadar glasnıy çıqarmaya muvaffaq olacaqlarına şübhe yoqdır. 16 iyünde şeher intihabları icra idilecek. O kün diger milletlerle beraber tatarlar içün de bir imtihan künidir. Aqmescid şeheri müslimanlarınıñ şeher ve şeher idaresiyle olan menfatları meselesiniñ arzu olunan suretde hal idilmesi o kün belli olacaqdır. Bu halda Aqmescid müslimanlarınıñ bugün başlıca düşünecek işleri ancaq şeher intihabları ve bu intihablarle münasebet ve alâqası olan meseleler olmalıdır. Çünki yeñi usul intihab ile saylanacaq şeher idareleri bir nev mahalliy devair-i teşriye (mestnoye zakonodatelnoye uçrejdeniye) hakiminde olub, şeher ve şeher ehalisiniñ faidesine ve zararına hıdmet idecek qanunları kendileri vaz idecek birer müessese oldıqlarından glasnıylige saylanacaq kişilerin mümkün olabildigi qadar işi bilir, doğrı, itimadlı ve eski idarede dahi halq ve milletden uzaq bulunmayan adamlardan kösterilmesi lazimdir. Eger dostlıq ve hatırca hareket idüb haqqıyle iş becerecek adamlar yerine «dostlarımızın canı ağırmasun, ağamızın hatırı qalmasun!», diye Şeher İdaresi saylavında işğal itmekden başqa ellerinden bir iş kelmeyecek adamlardan glasnıy saylanmaya qalqışırsaq, dostlarımıza glasnıylik unvanını (titulını) taqmış olacaq isek de halqımıza, cemaatımıza büyük, pek büyük zarar ketirmiş olurız. Bunıñ için böyle işlerde, böyle mühim ve mesuliyetli meselelerde hissiyatımızdan ziyade muhakememizle hareket idelim. Dostlıq, aqrabalıq hatırından ziyade millet ve cemaatın hatırını közde tutaraq vicdanlarımızın bize virecegi talimatle hareket idelim! Eski devirde qoca Rusiye devleti idaresi hiç bir işinden mesul olmayan beş-on kişiden murekkeb bir hükümet-i mutaliqa heyeti elinde oldığı kibi, yuz biñlerce nüfusi haviy olan şeher, qasaba ve zemstvolar işleri de ancaq tsenzası olan bir qaç sınıfın elinde bulunıyurdı. Bu suretle millet, hükümetin yapdığı işlerinden haberdar olmadığı kibi, şeher ehalisi de şeher idaresi ve işleriniñ yabancısı oluyurdı. Şimdi ise memleket idaresi deñişdigi kibi, şeher idarelerine olacaq intihab usulları da deñişdi. Bugün yigirmi yaşını doldurmış erkek ve qadın, zengin, faqır her kes memleketimizde mevcud bütün müesseselere olacaq intihablara iştirak itmek haqqına malik oldığından hem kendileri başqalarını saylar, hem de kendilerini saylatabilirler. Bundan maada, şimdigi intihablar eski devirde oldığı kibi hükümet memurlarınıñ, ağaların, törelerin tazıyıqı altında ğayet mahdud bir dairede yapılmayub saylavcılar hür, saylavlar ğayet serbest olaraq umumiy, müsaviy, doğrı ve gizli esaslar üzerine icra idiliyur. Bu sayede bugün intihab işlerinde hakim halq ve millet kendisidir. Kimi isterse, onı saylayabilir. Hiç kimse onı arzusından, qararından, maqsadından alıqoymaz. İşte bunıñ için saylanacaq adamların ağalığından, güzelliginden, hatırlarından ziyade millete olan muhabbetine, halqqa itdigi hıdmetine, doğrılığına ve becerikligine baqmalıdır. Daha doğrısı, şimdiye qadar milletle beraber kim kitmiş ise onı saylamalıdır. Eger böyle yapmayub da dostlıq ve hatırca hareket idersek, yarın kendimize kelecek zararlardan mesul, sayladığımız adamlar degil, belki yine biz kendimiz olacağız. Elinden iş kelmeyecek ve doğrılığından şübhe itdigimiz adamlardan glasnıylige saylamaq kendimiz içün ne qadar zararlı olacaq ise, kendilerimiziñ de iş yapmaqdan ibaret oldığımızı hiss itdigimiz de kendilerimizi de saylatmayalım. Tekrar idiyurım, iyün 16 küni Aqmescid müslimanlarınıñ imtihan künidir. Hayat-ı ictimaiye ve siyasiyede istidadımız olub olmadığı o kün añlaşılacaqdır. Eger bu imtihandan muzafer olaraq çıqarsaq, ileride Qurultay meclisine olacaq intihablarda dahi qazanacağımıza hüküm idilecekdir. Hatime olaraq şunı da söylemege, bu intihablarda eñ büyük roli oynayacaq qadınlarımızdır. Eger qadınlarımız, bugün qanunnıñ kendilerine virdigi haqdan istifade idüb ya ihmâl ile yaki qasdle intihablara iştirak itmezlerse, hangi fırqa ile blok yapsaq da işi qazanamayız. Bunıñ için biz işin bu cehetine bizim qadar qadınlarımızın da ehemmiyet virüb işden keri durmayacaqlarına inanıyurız.

[1] Mahalliy idareleriniñ saylanma azaları
[2] Yehudiyce: "Bund” — "İttifaq”, demektir. Litvaniya, Poloniya, Rusiyede hususan yehudiy ameleler ve esnafçıları fırqası. 1897 senesi Vilno şeherinde R.A. Abramoviç, İ.L. Ayzenştadt tarafından teşkil etildi. 1921 senesi fırqa olaraq öz işini toqtattı / Большой энциклопедический словарь. — М.: Большая российская энциклопедия; СП-б.: Норинт, 2004. — С. 164. — 1456 с.
[3] Rusşa: Duma — Şura, demektir
[4] yani Şeher Dumasına saylanacaq namzetler