1917. – № 81. – Oktâbr 13

Riga şeheri alınmadan, Baltıq deñizi adaları düşman eline keçmeden «Tarnopol» faciasından soñra Moskvada «Devlet müşaveresi» namıyle bir ictima olmışdı. Bu ictima düşman tarafından kelmesi muhtemel olan tehlükeniñ ögini almaq için lâzim olan çareleri, vastaları arayub bulacaq idi. Faqat o muhud[1] «Devlet müşaveresi» eski Dumalar ve şura-yı devletler kibi yalıñız söz, yalıñız nutuqlarle keçdi. Müşavereniñ dağılmasını müteaqib Riga düşdi. «Doyna» suyı keçildi. Riga harb hatımız yarıldı.

Şimdi Baltıq deñizindeki adalarımız ve Baltıq donanmamızın bir qısımı kitdikden, memleketin hayat-ı dahiliyesi daha ziyade qarışdığından soñra «Rusiye Cumhuriyeti Muvaqqat Şurası»nıñ da ictimayı açıldı. Bu ictima pek hastalıqlı ve ğayet qorqunçlı bir hava-yı nesimi (atmosfera) içinde açıldı. Her tarafda anarşi, her tarafda qırğın, her tarafda basqın, her tarafda qatil, cinayet, her yerde hayat çığırından çıqmış, asayiş bozılmış, nizam-intizam qalmamış. Zabita yoq, qanun yoq, adliye yoq. Umum Rusiyede başsızlıq, qarışıqlıq hüküm sürüyür. Harb meydanlarında ise adem-i muvaffaqiyet üzerine adem-i muvaffaqiyet, mağlübiyet üzerine mağlübiyet! Böyle qarışıq, böyle qarğışalıq esnasında toplanan Rusiye Cumhuriyeti Muvaqqat Şurasınıñ itidal demini muhafaza ile devlet işleri haqqında mühim ve qatiy qararlar qabul idebilmesi mümkün olabilirmi?

Faqat Rusiyeniñ bugünki halını her tarafdan tehlükeye maruz qaldığını körüb de onıñ imdadına qoşmaq, onıñ qurtulmasına çare aramaq işi de hiç bir daqiqa tehir idilemez.

Zira, bugün yapılması mümkün olan bir işi yarına tehir itmek tehlükeyi daha ziyade artdırır. İşte bu mühim daqiqalarda Rusiye devleti demokratiyası bir necab, bir urve-i vusqa olmaq üzre «predparlamento»ya yapışaraq Rusiyeyi içinde bulundığı tehlükeden qurtarmaq için «Rusiye Cumhuriyeti Muvaqqat Şurası» namı altında bir ictima topladı.

Kerenskiy Moskva Meclis Müşaveresinde oldığı kibi Rusiyeniñ bütün ahvalınıñ pek ağır oldığını söyledi. Diger nazarlarda haman ayn sözlerle tekrar itdiler. Kerenskiy demokratiyayı demokratiya dahi kerenskiyi medh iderek, yekdigerini alqışladılar. Eger böyle qorqunç, memleketin tamamen her tarafdan tehlüke içinde qaldığı bir zamanda Rusiye cumhuriyeti Muvaqqat Şurası İctimayide Moskva Devlet Muşaveresi kibi yalıñız söz, yalıñız parlaq ve hiss nutuqlarle keçerse, bu ictimayi mutaqib Rusiyeniñ yeñi ve daha müzmin felâketlere maruz qalacağına şübhe yoqdır.

Biz şimdilik Rusiye Cumhuriyeti Muvaqqat Şurasında iş olaraq bir şey körmedigiz kibi, muayeniy ve qatiy bir program dairesinde söz söylendigini de işidemeyurız. Bütün nutuqlar Rusiye haqqında mersiyeler oquyur, bütün hatibler Rusiyeniñ pek ağır ve mühlik hallar içinde oldığını Rusiyeniñ kerek quvet-i askeriyesi ve kerek quvet-i maliyesi esasından sarsıldığını, hayat-ı ticariye ve iqtisadiyesiniñ tamamen durdığını, nizam ve asayişın her tarafda bozuldığını añlatıyurlar. Lâkin, Rusiyeniñ ne kibi vesaitle qurtarılabilecegi kösterilemedigi kibi, muayen vaqtı tedbir-i tahzir[2] dahi irae idilemeyur.

Eger ayn böyle kiderse, Rusiye Cumhuriyeti Muvaqqat Şurasınıñ ictimaindanda ameliy bir iş beklemek mümkün olamayacaqdır. Belki bize dinilecek ki: «Yahu! Acele itmeyiñiz. Şura henüz açıldı. İleride qatiy qararlar qabul ider ve bu qararlarını ameliy olaraq meydana ketirir».

İhtimal... lâkin «perşenbeniñ kelişi çarşenbeden bellidir». Zira, Şuranıñ açılmasında bir kevşeklik var. Ayn zamanda Rusiye Cumhuriyeti Muvaqqat Şurasıda yine kendi etrafında bütün demıkratiyayı toplayamadı. Sostsialistlerin bir qısımı olan «bolşevikler» bu ictimayı boykot iderek meclisden çıqdılar.

Şurada memleketin keçirdigi ve keçirmekde oldığı acınıqlı ahval ğayet şairane bir suretde tasvir idilmekle anarşiniñ ögi alınamaz. Bu kün içinde bulundığımız zaman şir (poeziya) zamanı degildir. Memleket bugün Rusiye grajdanlarından ve demokratiyasından söz degil, iş, ancaq iş ve hem de qatiy iş bekleyur.

Eger Rusiye cumhuriyeti Muvaqqat Şurası İctimayı qatiy qararlar qabulıyle haman bunların mevqi tatbiqa qonılmasına muvaffaq olamazsa, Moskva Meclis Muşaveresini müteaqib baş kösteren «Kornilov» meselesiniñ daha vasi mıqyasda olaraq yeñiden zuhur itmeyecegine kimse teminat virmez! Memleket başdan başa tehlükeler içinde yuvarlanıyur. Rusiye sefine-i devleti emvac-ı qaza arasında çalqanaraq, her kün yalçın qıyalara çarpmaqda ve saqıtlanmaqdadır... «muharebe qahramanlar doğurur» dirler...