1918. – № 96. – Avgust 20.
Soñ kelen İstanbul
gazetalarından «İqdam» refiqımız Hasan-Sabri efendi ile olan mulâqatlarını
neşir itmekdedir:
«Bir qaç künden beri
şeherimizde bulunmaqda olan Qırım hükümetiniñ hükümet-i osmaniye nezdindeki
vekil-i resmisi Hasan-Sabri-bek Ayvazov dün kendisiyle mulâqat olan
muharririmize beyanat atiyede bulunmışdır:
Bir buçuq sene eveline
kelinceye qadar Qırımda istiqlâl fikiri adeta ğayr mevcud ve bir qaç kişiniñ
fikirinde hayal halında idi. Rusiyeniñ büyük 1905 ihtilâlinden soñra
<....> virdigimiz ehemmiyet-i umumiyemizde bir inqilâb esasatını ihzar
eylemişdir. Bu soñ vaqayi sırasından bunıñ pek ziyade tesiri olmış ve ilân-i
harbiy müteaqib Qırım Müslimanları «İcra Komitesi» teşkil idilmişdir. Bu
Komiteniñ ilk işi Rusiye hükümet sabıqasınıñ tesirinden qurtulamayan evqaf-ı
İslâmiye idaresini eline almaq oldı. İbtida Rusiyede bir Konfederatsiyon vucuda
ketirilmek istenildi. Faqat eñ evel Ukraina muhtariyete keçerek müteaqiban
ilân-i istiqlâl eyledi. Ukrainanıñ ilân-i istiqlâli esnasında Peterburgda zuhur
iden bolşeviklik ceryanınıñ Qırıma qadar ittisa idecegini vaqtıyle tahmin ve bu
mazlum ceryana qarşı ihtiyatkâr bulunmaq üzre askerlerimizi bir araya topladıq.
Dört-beş ay qadar memleket esaslı her dürlü teşkilâtından mahrum qaldı.
Topladığımız meclis-i müessisan yetmiş doquz kişilik azasıyle meclis-i mebusan
halını aldı.
Keçen kânun evel sâniyniñ
önine qadar Qırım türkleri vaziyete hakim bir mevqide bulunıyurlardı.
Bolşeviklere qarşı kendimizi mudafaa ve bunlar ile harb eyledik. Faqat anâsır-ı
saireniñ hiyanetine maruz qaldığımız cehetile bizzarur-ı mağlüb oldıq. Bunıñ
üzerine memleketde üç ay qadar bir herc-ü merc devam ve cinayetler yekdigerini
taqib eyledi. Nihayet bu hal almanların Qırıma kirmeleriyle zâil oldı.
Almanlar kirdikden soñra
eski meclis-i müessisan tekrar iniqad başladı. Anâsır-ı saireyi meclise davet
itmiş ise de qabul itmediler. Nihayet bir qırımlı müsliman olan Sulkeviç
meydana çıqdı, ve ilk defa teşkiline muvaffaq olamadığı Kabineyi ikinci
defasında teşkil itdi. Parlamentosınıñ bu hükümetin keyfiyet-i teşkilinde
dahili yoqdır. Bu hükümetde mesuliyet de yoqdır.
Mamafih azâmızdan
Cafer-bek Harciye Nezaretini derahda itdi. Bu Kabinede dört müsliman Nazir
bulunıyur. Vaqian hükümetin dahilde bir istinadgâhı yoq ise de Parlamento
aleyhinde bulunmadıqça hükümeti mudafaa eyleyecekdir.
Hükümet-i hazıra
muhafazakârdır. Lisan-i resmiyeniñ türkçe olması talab olunurken: hükümet-i
Rusiyeyi qabul eylemekle beraber devair-i resmiye de türkçe ve almanca
istimalını da serbest bıraqdı.
Şimdi Sülkeviç hükümetiniñ
teşkil ve idamesine Parlamentonıñ muvaffaqat eylemesi, hükümetin, Qırımın
istiqlâli içün çalışacağına dair taahhüdatda bulunmasından menbaisdir. Bu
taahhüdat-ı sevqiledir ki bu vadide sarf-ı mesai itmek üzre beni hükümet-i
osmaniye ve Cafer-bekde Almaniya hükümeti «nezdine köndermişdir.
Maqsadımız, bütün vesaite
muracaatle Qırımın istiqlâlini tasdıq itdirmek ve bu suretle anasır-ı asliyeyi
millet-i hakime halına çıqarmaqdır. Bu ğayeye vasıl olabilmek içün eñ biyük
emel ve istinadgâhımız İstanbul ile Berlindire iki müttefiq arasında Qırım
mesaili mevzi bahs olurken Türk-Alman siyasetiniñ yekdigerine mütevaziya
hareket itmesine çalışacağız.
|