1917. — № 13. — İyül 14.

Cenüb-ğarbiy hatımızdaki acınıqlı hadiseler kitdikçe pek müdhiş bir renge kirerek, ögi alınamayacaq büyük bir tehlüke teşkil itmekdedir.

Düşmannıñ tecavüzi hep devam idiyur. Hatımızda yarub keçdigi yer kerek keñişlikde, kerek uzunlıqda kitdikçe artıyur. Tarnopoller[1], İstanislavlar[2] hep düşman ile keçmişdir ki, bu ğaib itdigimiz yerler sevq-ül ceyş noqta-i nazarından pek büyük ehemmiyeti haiz yerler ve soñ derece müstahkem mevqilerimiz idi. 1910 senesinde rus ordusı güllesiz, silâhsız olaraq mezkür mevqileri sulh itdigi halda, şimdi bütün manasıyle sulh ve mücehhez iken oraları alât ve edevat-i harbiyesi, techizat ve teslihatıle beraber düşmana teslim itmişdir.

Düşmannıñ Tarnopol cehetlerinden içeri kirdigi yer tulân ve arzan o qadar meydanlaşmışdır ki, bu halın harb hatımızın diger noqtalarına tesiri olacaqdır. 11-nci ordudan soñra 7-nci ordumız dahi ricata mecbur olmışdır. Qara kâhinden bildirildigine köre 7-nci ordunıñ mevqi de pek tehlükelidir.

Saat besaat ilerilemekde olan düşman, harb hatımızın arqasıyle beraber ricat iden askerimizi de tehdid itmekden 8-nci ordumıza kelince, beraber İstanislavı, yani iyül 18-de general Kornilovın[3] feth itdigi yerleri tekrar düşmana virmeye mecbur olmışdır.

Şurası da unudılmalıdır ki, mezkür yerlerden çekildigimiz de pek büyük telefat virdigimiz kibi, oralardaki mühimmat-ı harbiyeyi de arqamızdaki müesseseleri de boşaltmaya vaqtımız olmadı. Her şey düşman eline keçti. İşte, bu şeyler nazar-i diqqata alınırsa, bize indirilen darbeniñ ne qadar ağır oldığı añlaşılur. Topnıñ büyük qısmını, arqasındaki müesseselerini ve ihtiyat qısmını ğayıb itmiş, insanca dahi ğayıb büyük telefât ve esir virmiş 11-nci ordu artıq yoqdır dinilebilir.

Düşmannıñ bu büyük muvaffaqiyeti ümid ve intizarınıñ haricinde oldığı kibi, düşman bu muvaffaqiyet-i azimeye pek az bir quvetle nail olmışdır.

General Kornilovın rivayetine köre, bizim quvetimiz qarşumızdaki düşmannıñ quvetinden beş defa ziyade oldığı kibi, hiç bir şeyde de eksigimiz yoq idi. Askerimiz ricat degil, doğrıdan doğrı kerisi keriye qaçmışdır.

Qarar-ı kâhinden kelen resmiy haberlerin hepisi rus ordularınıñ kitdikçe nizamdan çıqdığını, perişanlaşdığını bildiriyur. Vyana taraflarında tecavüze başladığımız kibi, orada dahi askerimiz arasında bozğunlıq baş kösterdigi körünmişdir. 11-nci ordunıñ hastalığı tezlikle bütün hıtta-ı sirayet itdi. Vyana taraflarındaki adem-i muvaffaqiyetimiz bizi tamamen münhezim idecek bir derecede müdhişdir. Tehlükeniñ ögi alınmadığından sırf-ı nazar, bu tehlüke henüz kitdikçe artıyur.

Yuqarıda dahi didigimiz kibi, bu büyük muvaffaqiyetleri düşman, nisbeten pek az bir quvetle körmişdir. Hiç şübhe yoq ki, düşman bu muvaffaqiyetini daha ziyade büyütmek için tezlikle bize qarşı bir çoq quvet daha ketirüb bize qatiy darbe indirecekdir. Eger rus orduları evelki kibi qumandanlar tarafından virilen emirlere tabi olub olmaq meselesini müzakere idecek olurlarsa, Rusiyeniñ taliyni düşman pek az zamanda hal idecekdir.

General Kornilov ve Brusilov[4] qatiy tehlükeni yaqınlaşdığını bildirerek, tezlikle qatiy tedbirler ittihazını isteyurlar, Amele ve Asker Şurası dahi tehlüke qapusınıñ açıldığını söyleyub lâzim olan tedbirlerin haman ittihaz idilmesini ve inqilâb diktatorlığı qurulmasını bile talab idiyurlar.

Haqiqatda Rusiye için eñ müdhiş, eñ tehlükeli saat çaldı. Belâ-i istisna bütün rus gazetaları Rusiyeniñ uçurum kenarında, tehlüke qapusı eşiginde bulundığını, iş böyle kiderse Rusiyeniñ tamamen inhizama oğrayacağını acı-acı yazıyurlar. Bu cümleden olaraq: "R.V.”[5] ğazetası soñ nüshalarından birinde rus ordularınıñ hal-i perişaniyetinden bahs iderek diyur ki: "Aceba, hem Rusiye, hem inqilâb için büyük bir leke olan bugünki halımızdan kim mesuldir?.. Tabiiy, bizler hepimiz... Zira, memleketimizi qarışdıranlara qarşu protestoda bulunacaq qadar cesaret-i medeniye kösteremedik. Bundan soñra ittihaz olunacaq tedbirlerin, alabildigine üzerimize yürümekde olan düşmanı durdıracağı pek şübhelidir. Artıq necata ümid haman yoq...

Anarşi, diyu adımlarıyle Rusiye üzerine yürümekdedir. Yaqın zamanda, belki yarın bu anarşiyle, mübareze itmek mümkün olamayacaqdır... Vatan tehlükede!.. Onı qurtarmaq ancaq qatiy, şedid-i tedbirler ve diktatorlıq sayesinde mümkün olabilir...”.

Evet, Rusiye tehlükede! Bu tehlükenin ögi alınmaya çalışılmazsa, bu tehlüke belki inqilâb ve hürriyeti de tehdid idecekdir. Bugün yalıñız askerin degil, hepimizin her milletin, her sınıfın yapmaya borclı oldığı vazifesi ancaq, Vatannı müdafaa ve muhafazadır. Bunıñ için her birimiz Vatannıñ müdafaası oğurında elimizden kelen işi yapmaqdan çekinmeyelim. İnqilâbçı hükümet-i muvaqqatanıñ her dürlü emirlerine, fermanlarına inqıyad ile bugün her hangimiz olursa olsun, üzerimize tertib iden vazifemizi icra idelim. Çünki: Rusiye tehlükede, Vatan tehlükededir.

[1] Tarnopol — Ukrainada Ternopol şeheriniñ eski adı

[2] Stanislav — Ukrainada İvano-Frankovsk şeheriniñ eski adı

[3] Kornilov Lavr Georgiyeviç (1870 — 1918)

[4] Brusilov A.A. (1853 — 1926), Rusiye harbiy erbabı. Birinci Cihan Cenkinde Galiçiya muharebesinde iştirak etken 8-nci ordusıñıñ kumandanı olaraq oldı / Большой энциклопедический словарь. — М.: Большая российская энциклопедия; СПб.: Норинт, 2004. — С. 158. — 1456 с.

[5] Rusça "Russkiye vedomosti” adlı gazetasınıñ qısqartılması