Nişanlama merasimi

 Oğlanman qız biri-birini begenip yüreler, soñ olarnı ana-babası bu yaşlarnı evlendiriyik, diyler. Kiyev balanı anası-babası, bitası ya da tizesi kelini evine anası-babasına baralar sözkesim deyler. Kelini ana-babasına aytalar. Biz siziñ qızınıznı oğlanımızğa alacaq olamız — razılıq alallar.

Toydan aldın nişan duvası yapalar. Kelin tarafı kiyevge, ana-babasına, bitasına anterlikler, kölmekler qoyalar. Kiyev tarafı kelinge, ana-babasına, bitasına qoyalar.

Toy kelin tarafında ola. Mülkün toy küni yada bir kün aldın nikâh qoyalar. Molla ayta, soray: biri-birinizni sağ olğanda, hastalanğanda baqmaq kereksiz. Yaramay yollarda yurmege olmay.

Toy kelin tarafta olğanda soñ kiyev bala, musafirler evlerine qaytalar. Ekinci küni kiyev tarafta toy ola. Kelni ozğarğanda episi savluqlaşa, ana-babası razı ola, babası kelni beline şal baylay.

Tepreç bayramı

Tatarların eskiden qalğan bir bayramı bar. Bu bayramğa "Tepreç” bayramı deyler. "Tepreç” bayramı aprel ayında bolğan edi. yañı otlar çıqqanda, ortalıq yem-yeşil bolğanda biz bala edik, o vaqıtta balabanlarğa qoşulıp kete edik qalaqaylar tığırtmağa. "Tepreç” bayramda dülber-dülber qalaqaylar pişire ediler.

Kim sıcıtqan pişire edi.

Dülber-dülber resimler qoya ediler üstüne. Tığırta ediler, türküler ayta ediler. bizde qoşula edik, oynay edik. Pek şeñ edi o vaqıtler.

Nikâh merasimi

Qırımtatarlarda eki türlü nişan ola. Birinci nişanğa "sözkesim” ya da "yengil nişan”, deyler. Oğlan bala qıznı saylağan soñ, özüni eñ yaqın tuvğanlarını (qudalarnı) baş qudanen beraber qıznıñ evine yollay.

Qıznıñ qorantası musafirlerni evge kirseteler ve qudalarğa sofra donatalar, amma olarnı kelgen sebebini bilmegenday köstereler. Sofranı donatqan soñ endi musafirler nasıl maqsadnen kelgenini sorap başlaylar. Baş quda bu sözlerni atmaq kerek:

Biz sizge yahşı bir niyetnen keldik. Bizim evlenecek oğulımız bar. Biz siznen yaqın adamlar, tuvğan olmağa isteymiz. Siziñ üç balañız bar — barsıñ bizim oğlumız dörtünci olsun. Siziñ qızıñız ise bizim qızımız olsun. Yaşlar biri-birini seve, Alla öyle nasip eylegendir daa. Olarnı evlendirsek, Allanıñ ögünde yahşı bir iş yapqandan olurmız. Buña siziñ razılığıñızı isteymiz.

Qıznıñ babası razı olsa da, birden razı olğanını aytmay ve: bizge tevsiye etmek kerek, dep ayta. Soñ razılıq bere. Qudalar alıp kelgen boğçanı açalar. Bu boğçada dört parça şey olmaq kerek. Başta qart adam boğçanı açqanda, boğça üstünde bir testmal ala. Bu testmalnı "qadın” oquğan qartanayğa bereler. Boğçada yurtqa qoyulğan yavluq da ola. Bu yavluqnı qart kişige bereler, şu qart adam yurtqa qadın oqumaq kerek.

Qudalar boğçanı kelinge qaldıralar. Ve kelin tarafından kiyevge de bir boğça bereler. Bu vaqıtta qudalar "ağır nişannı” vaqtını, kününi, ne vaqıt olacağını aytalar. Bu vaqıttan soñ qız bala tek bu oğlannı qızı olup sayıla. Qıznen oğlannı "nişanlı”, dep saymaq mümkün.

Bir qaç aydan soñ nişan toyu ola. Ağır nişanğa eki taraf azırlanalar. Kiyevni, kelinni evlerine musafirler çağırıla, aş pişirile. Tuvğanları nişan olacağını eşitken soñ "közaydın” aytmağa keleler. Ağır nişan olğan künü kiyev tarafından kelinge nişan boğçası ve kiyev tabağı yollana. Nişan boğçası birinci boğçağa köre pek büyük ola. Mında kelinge, kelinniñ eñ yaqın tuvğanlarına bağşış qoyula. Kiyev tabağında çeşit türlü konfet, qurabiye ve kiyev sigareti ola. Kelinni evinde episi toplaşıp, boğçanı açalar. Qudalarğa sofra donatalar ve qudalar endi kelin ve kiyev tarafında toy olacaq kününi aytalar. Mında qudalar olacaq toy aqqında laf eteler.

Kelin taraftan ana-babası kiyevge de boğça yollaylar. Bu boğçada: kiyev çamaşırı (doquz parça şeyden ibaret), yüzbez, havlı — babasına, mahrama — anasına.

Cenaze merasimi

     Evelden cenazeler böyle ola ediler:

     Evinde bir adam ölse, ölüni ortağa qoya ediler. Kefinler pişire ediler, tuvğan onı ağlap başı üstünde otura ediler. Kefin pişirgende ilâhiler ayta ediler. Endigi ölüni alıp çıqarğanda savlıqlaşa ediler. Elâllıq ala ediler. Yuvmağa çıqarğanda suselâ ayta ediler, endi keteyatqanda. Ölü evde yatqanda, ölüni başı tübine qoyalar taş ve sadaqa.

     Ölüni çıqarğanda o sadaqanı alıp ve taşını da alap ölüniñ artından taşlay ediler, lâkin sadaqatnı tuvğanlar ala ediler.

Nikâh merasimi

Nikâhnı ya molla ya da imam qıla. Dinimiz Müsülman, onıñ içün er şeyni başı duadır.

Nikâh böyleqılına:

Molla yada imam başta kiyev kim, kelin kim, olarnıñ anaları-babaları kimler olğanını sorap bile. Soñra kiyev tarafından vekil ve şaat kimdir, kelin tarafından vekil ve şaat kim olğanlarını sorap kâğıtqa yazıp ala.

Eki taraftan kelgen vekil ve şaat qasaba urmetinden sayılğan insanlar olması kerek. Çünki nikâh, demek ömür bazarlığıdır.

Eñ eveli zamanda mesir (süt) parası aqqı, dep sığır, at, qoy, bağça-çair kibi şeylerni bere ediler. bu aq şimdi berilmey.

Meselâ, Allahnıñ emirinden imanı azım azretlerin yollarınen Osmanqızı Ayşe, Yaquboğlu Asan ömür etmek qadınlıqqa barmağa razısıñmı, dep soray. Vekil ve şaatlar sizler de eşittiñizmi, dep ayta. Soñra kiyevden — sen Yaquboğlu Asan Osmanqızı Ayşeni özüñe ömür arqadaşı etip qadınlıqqa almağa razısıñmı, dep soray. Şaatlardan sizler de eşittiñizmi, dep soray. Böyle etip üç kere em kiyevden em kelinden sorap, soñ nikâh duvasını oquy.

Toy merasimi

Evelden qızğa söz kese ediler, qızğa bir oğlan kelse, oğa yavluq ya da anter yibere ediler, onı başını baylay ediler. Ondan soñ, o qız başı baylı baracaq o oğlanğa. Oğlan yibere edi nışan, soñ nışan ala edi, dualar, aşlar, çıñlar ediler. Soñ toy ola edi.

Qız tarafından toy olğanda qızlar qız toyuna boydaqlar kelmey ediler, qız başına bir pırlantı yapıp otura edi.

Toyda at çapa ediler, atlar üstünde şallar, pırlantılar baylar ediler, küreş ola edi. oğlanlar küreşe ediler, qızlar oynaşa ediler, çıñlar, türküler ayta ediler.

Toy merasimi

Evelden qızğa söz kese ediler, qızğa bir oğlan kelse, oğa yavluq ya da anter yibere ediler, onı başını baylay ediler. Ondan soñ, o qız başı baylı baracaq o oğlanğa. Oğlan yibere edi nışan, soñ nışan ala edi, dualar, aşlar, çıñlar ediler. Soñ toy ola edi.

Qız tarafından toy olğanda qızlar qız toyuna boydaqlar kelmey ediler, qız başına bir pırlantı yapıp otura edi.

Toyda at çapa ediler, atlar üstünde şallar, pırlantılar baylar ediler, küreş ola edi. oğlanlar küreşe ediler, qızlar oynaşa ediler, çıñlar, türküler ayta ediler.

Sözkesim merasimi

Sen bir oğlannen tanış oldun. Tanış olğan soñ, yolaysıñ, u ağlap aytıy: "Men seni begendim, sen meni begenirsiñ?” "E, begenirim”. "Aysa biz varacamız söz kesmeye”, diy. "O menim taraftan söz kesme varsınlar annar. Babalar yaqın soyları, tizeleriñ, halalarıñ söz kesmeye”. Kireyler "Selâm aleykum”, "aleykum selâm, hoş keldiñiz, büyürıñız, oturuñ”. Otruyler. Oturğan soñ bir have ketriyler, içeyler. Soñ tizesimi, halasımı, anası degil, ya tizesi, ya halası, ya hartanalar açaylar. "Ayda, razı olsañız biz Allanıñ emirinen keldik size, mına begendik hızıñızı, hızıñız da begendi oğlumu”.

"Eger razı olsañız, biz söz kesin, olarnıñ başları baylayıq”. Soñ seniñ anañ aytıy: "E, men razım”, babañ da aytıy: "men de razım”. Ayda razı olsañız söz kesiyler.

Yaşlarnıñ ellerini tutuştıralar. Kelin razı "razı”. Soñra bir talaydan bir ağır nişan yollaylar anasına, babasına ilvan. Söz kesken soñ hız tarafı da veriy kölmek, yavluq ve başqa şeyler. Soñ bir aydan ağır nişan. Oğlan tarafı ketriy keline ve kelin tarafı oğlan tarafı veriy.

Kesitler künü, u künü toy.

Köpek duası

Allahuma ya vedut,
Ağızın bayla,
Tilin tut,
Meni tutma, yerin tut

Ay duası

Ay kördim Allah,
Amentübilah,
Ne güzel aylar,
Elhamdülillah!
Suv kibi aqar,
Cennetke baqar.

Sofra duası

Elhamdülilah, illezi,
Atamena ve saqana,
Ve cealena min-el murselin.
Nasiba cennet
Soframızğa bereket,
Qalanlarğa sağ-selamet.

Toy merasimi haqqında

Evelden qızğa söz kese ediler. Qıağa bir oğlan kelse, oğa yavluq ya da anter yibere ediler, onı başına baylay ediler.

Ondan soñ o qız başı baylı baracaq o oğlanğa. Oğlan yibere edi nışan, soñ nışan ala edi, duvalar, aşlar, çıñlar ediler.

Soñ toy ola edi. Qız tarafından toy olğanda qızlar qız toyuna boydaqlar kelmey edi. Qız başına bir pırlantı yapıp otura edi.

Toyda at çapa ediler. atlar üstünde mallar, pırlantılar baylay ediler, küreş ola edi. oğlanlar küreşe ediler. qızlar oynaşa ediler, çıñlar, türküler ayta ediler.