Kavkasiya müslimeleri de cehalet deñizinde boğulmaqdadır. Umumiyet üzere ilim yoq. Maarife heves yoq, millete hıdmet hiç yoq. İşleri-halı — toqumaq, çorap örmek, örme-dikme, işleri, paltar (elbise) dikmek. Aşçı-qulluqçı vazifelerini körmek, yahud işsiz-küçsiz alet-i muatala kibi yaşamaqdır. Evladlarını terbiye idemezler, erleri ile medara bilmezler, qomşular ile hoş muamele idemezler. İşleri hep çağırmaq, bağırmaq, qarğış, sögüşdir. Nizam ve intizam nedir bilmezler; nezaket nedir bilmezler; letafet nedir hiç bilmezler. Kavkasiyada müslimeleriniñ bildikleri altun (qızıl) ziynetler, qumaş, paltarlara, saçlara, ellere hına, qaşlara rasıqdar (qaş) hıvz u sihhanıñ vucudından haberleri yoq. Ayaq yalın kezer, rutubet, qaranlıq yerlerde oturarlar. Bunıñ içün de daima hasta olurlar: bir çoqları para baş ağırısına, bazıları bel hastalığına (revmatizm) duçar olurlar; acayıb-ğarayıb balalara rast kelürler, qorqunç yaralar çıqarırlar, genc iken hayatları bade gider. Yiyüb-içme usulnı bilmezler. Bundan dolayı de beñizleri sarılmış, qaralmış bir halda olur, pederniñ alırlar ve hal an ki kafkasiya "güzellik” madenidir. Umumiyet üzere bizim hatunlarıñ ahvalı böyle!

Yazıqlarıñ maişet ve hayatları bu qısım fena oldığı halda bunların halına baqan yoq, çare arayanları yoq. Bunların ahvalına her kesten evvel kendileri arasında türemiş nufuzlı, malümatlı, maarifli, mukentli hanımlar qalmalıdırlar. Heyhat!.. böylelerini bulmaq da ikinci küç bir meseledir. Bizde öyle hanımlar yoq da degildir. Söz şundadır ki nufuzlı ve mukenlilerimiz de "fehm ve malümat” yoq, maarif-mend kibi degildirler. Maariflilerimiz de rusça bildikleri halda kendi lisanlarını yazmaq, oqumaq dursun, öyleleri vardır ki hatta qoñuşmaq da bilmezler. Adları da bütün ecnebi adları kibi. Bunlardan bir qaçı Bakudadır: Tabibe Batrışınadır ki Bakuya keldikten soñra, musülmanlar "Bahadır Şah zade” demişler. Bir daha vardır ki haqiqiy adı olan "Kâbe” dinlemeye razı degilmiş!.. aña "Tamara” demek lâzim keliyurmiş bir qaçını da biliyurım ki mualime derler, türkçe bilmezler, muslime derler musülmanca bilmezler. Bilmek de istemezler. Kendi aralarında musahabat ider eken rusça qoñuşıyurlarmiş. Türkçe rağbet etmek istemiyurlar. İstese ediler bilirdiler. Ögrenildiler. Meramın elinden bir şey qurtulmaz... İnsan her istedigine nail olabilir "isteyurım, ama vaqtım yoq” boş sözledir.