Hamd olsun, bugün Qırım tarih-i siyasiyesinde gizli noqtalardan ziyade vicdan-ı milletden yükselen hakemler yaşayacaqdır. Bugün de milletin, memleketin muqadderatını gizli sofralar başında hal itmek için oğraşanlar var! Lâkin bunlar unutmasunlar ki, bugün tatar milletiniñ vicdanına, hissiyat-ı milliyesine terciman olacaq bir müessese, bir Parlamento var. Ortada bir millet vicdanı var. O, artıq hiç bir dürli unvanlara, kisvelere bürünerek, muqadderat-ı milleti kömmek isteyenlere yol virmeyecek!

     Muğaylı vaqıtlardan beri milel ğayr-ı müslima arasında şiddetle hükümni icra itmekde olan «sıpnoy tif» hastalığı bu büyük künlerde bizim müsliman ehalisi arasına da kelüb kirdi ve halqımızı mahv, tahrib itmeye ve qasub qavurmaya başladı, maatteessüf halqımız ekseriyetle hıfz hıfz-üs-sıhha fenniñ eñ ibtidaiy qaidelerinden bile ğafil ve cahil...

     Yeñi teşkil olunan kabineye, kadet fırqasından dahi aza çağırılması kadet gazetalarını çoq memnün idiyur. Bu cümleden olaraq kadet gazetalarınıñ eñ meşhurlarından olan «Russkoye slovo»nıñ 2 sentâbr nüshasında «Yeñi kabine teşkili» serlevhası altında derc itdigi ben de şayan diqqat oldığından burada tercimesini arz idiyurız. «Kabine yeñiden teşkil olunıyur. Ve müzakerelerin kidişine dair devran iden rivayetlere nazaran, yekâne rah-i savab ve «necat» tutulmışdır.

     Cehalet, dalâlet ve vahşet girdablarında çalqanan beşeriyet üzerine bugün tevhid nurı ve ilm-irfan ve medeniyet küneşi doğmış ve alem-i insaniyete düşmiş oldığı varta-ı helâkdan sahil-i selâmet ve necata çıqarmışdır. Hal böyle iken, biz qırımlılar, maatteessüf bugüniñ ehemmiyetini taqdir idemeyerek, yaqın bir zamana qadar duymayub keçiyurdık.

     Bizdе halq başlıca avam-havâssa ayırılub, eski tabirdе avama – qara-tatar, havâssa – duhоvnıy, dvоryan dirlеrdi. Duhоvnıylеr zatеn mеslеklеri, daha doğrısı mеslеksizliklеri muqtеzası bugün buralı, yarın оralı bir halqdır. Tatarcası – kimin arabasına binеrlеrsе, оnıñ türküsini söyleyen – bir halqdır. Lâkin, dvоryanlar öylе dеgillеrdir. Оnların kеndilеrinе mahsus bir başqalıqları vardır.

     Muharеbе mеydanlarına qadar, erkеgiylе birlikdе gidеn arslan yürеkli tatar qadınınıñ bugünki miskin qızları niçün küneşin ziyasından ürkеcеk qadar utançaq, saf hava yutmaq haqqından mahrum idildigi zaman, sеsini çıqaramayacaq qadar qırıq, ayağına zıncırlar, buğavlar urulurkеn, ayağını tеprеdеmеyеcеk qadar quvetsiz, çarеsiz оldı.

     Gazetamızın bugünki nüshasında, Qırım «ulema» cemiyeti tarafından müfti Çelebicihan efendiniñ 24 sentâbrde оlacaq ulema cemiyetine davet idildigi ve müfti efendiniñ de bu davete icabet itmedigi haberi var. Bundan qaç hafta muqaddem vaqi оlan ayn davete müfti efendi: «Ben Qırımda ulema degil, alim bile köremiyurım, kendi haddini bilmeyüb ulema unvan mühteremini taşımaya cesaret idenleriñ arasına kirmeyi vicdanıma sığdıramayurım» mealinde cevab virmişdi. İ

     Aqmescidde, Dvorânskiy soqağında «Qırımtatar gençleriniñ klubı» namında bir klub açılmış idi ki, bu klubın eñ birinci maqsadı – tatarın pek artda qalan maarif, medeniyet ve sanat yaşavına hıdmet itmek, müslimanların teraqqi ve temeddünine çalışmaq, ara-sıra aqşamlar, kontsertler yaparaq, tatar halqlarınıñ fikirlerini açmaya ğayret itmek ve klub yanında hususiy bir kitabhane açaraq, oqumaya havesligi olan gençlere kitablar virmek ve saire idi.

     Sudaqdan, Kefeden hususiy suretde aldığım bir-iki mektübda refiqlardan bir-iki efendi Qırım Aqmescid «OSVAG»ına bazı bir tercimeler yazub köndermiş oldıqlarını beyan ile beni, «istediklerine binaen» guya, «OSVAG»da resmiy mütercim zann iderek, tercimeleri ve yolladıqları şeylerin basılacağı hususlarında kendilerine malümat virmemi ve lüzumiy suretde o yolda kendilerine «dil yardımda» bulunmamı «can ve göñülden» rica idiyurlar.

     Hayatın eñ muqaddes noqtalarına balta uran bölşevizma kendi kommunasıyle meydana çıqaraq, bizim aqide ve ahlâqımızı temelinden sarsdı. Ve bize infiradcılıq, muhafazacılıq, tabiatçılıq, ictimaicılıq ve saire kibi bir taqım ahlâq hastalıqları yumurtaladı ki, bu künde körüşdigimiz bir hayli gençler, ahlâqiy ve diniy sanat kibi beşer-i müesseseler, sunniy şeyler, diye zum idiyurlar.