Генчлиги дженк ве сюргюнлик йылларына расткельген Кязим Батыр Ибраим огълу 1927 сенеси Кучюк-Озенбаш коюнде догъды. Чокъ мешакъатлар башындан кечирген бу инсангъа о девирдеки вакъиалар акъкъында айтып бермеге риджа эттик.

— Бабам Батыр Ибраим 1929-1935 сенелери «Янъы Яшав» колхозында реис эди. Мен кой мектебинде 4 йыл окъудым, сонъ 5, 6, 7 сыныфларны Буюк-Озенбаш мектебине къатнап битирдим.

1941 с. дженк башланды. Мектепте окъув токътады. Коюмизден эркеклер джебеге алынды. Оларнынъ чокъусы урушларда эляк олды. 1941-1945 сс. дженкте эляк олгъан кучюкозенбашлыларнынъ толу олмагъан джедвели:

Бейтю Асаннынъ огълу Али;

Бейтю Асаннынъ огълу Энвер

(экиси де 1941 с. Перекопта ольдилер);

Решид Асан;

Галаган Рамазан;

Пампуль Осман;

Тавухчы Смаиль;

Эмин Сейтумер;

Абдуль Ака;

Зурнаджы Юсуф (1941 с. Керчьте паромда ольди);

Хаялиев Ниметулла;

Хаялиев Раман;

Сары Хуртмолланынъ огълу Энвер;

Сары Хуртмолланынъ огълу Ибраим;

Хапсихор Эмирсале, (офицер, Акъярда эляк олды);

Эннанов Мемет.

Немселер кельген сонъ кой халкъы дагъдан къызылчыкъ, фындыкъ… джыйып, сата ве бунынънен кечине эди.

Гедже эвлеримизге партизанлар келип ашайтларны алып кете, куньдюзи немселер ве румынлер келип сыгъыр, къой, эчки, тавукъ тутып алып кете эдилер.

Сакълагъан шейлеримизни биле тапып алдылар. Атта ястыкъларнынъ, тёшеклернинъ ичини тобандан, пиченден бошата эдилер.

1943 с. коюмиз алты ай девамында — октябрь айынадже, партизанларнынъ къолунда эди.

Октябрьде немселер оларны къуваладылар. Сонъ койлерни якътылар. Биз бир шей аламадыкъ. Озюмизни къуртармакъ ичюн джаяв Албат тарафкъа кеттик. Бизим къорантада анам Алиме, татам – Айше, мен, къардашым Фатиме бар эдик. (Бабам 1935 с. хасталыкътан ольди).

Бу мунасебетнен о заман уйдурылгъан бейитте бойле сёзлер бар:

Элинъе, белинъе алгъанынънен

Онынънен ненъе не оладжакъ?

Кельди бизге къара хабер,

Эвлер бошуна къаладжакъ.

Бутюн кунь, бутюн гедже кеттик. Сабагъа якъын Фотисала янында токътап ёл кенарында яттыкъ. Фотисаладан биле коюмизнинъ янгъаны корюне эди, чюнки  Буюк-Озенбаш 800 ханели, Кучюк-Озенбаш 350 ханели кой эди.

Бу куньлери мусульман комитетининъ реиси Къуддус эфендининъ эмиринен этрафтаки койлернинъ халкъы арабаларгъа минип янгъан койлернинъ адамларыны озь эвлерине ерлештирмеге башладылар. Бизим къоранта Албаткъа, Алиме деген бир къадынчыкънынъ эвине тюшти.

1943 сенеси бизим халкънынъ эписини Германиягъа йибереджек эдилер. Къуддус эфенди артындан юрип бизим халкъны Къырымда къалдырды.

Албатта 6 ай яшадыкъ. Шу айларда дагъда одун кесип, куньде бир-эки буханка отьмек къазана эдим. Бунен кечиндик.

Апрельде Советлер Къырымгъа баскъанынен, мен коюмизге бардым. Янъгъан койде бир шей ёкъ, эв ёкъ, мезарлыкъ киби бир ер…

О якътан-бу якътан тенекелер тапып, бир чалаш ясадым. Анам, къыз къардашым, мен чалашта яшаймыз. Татам Албатта къалды.

Биз ерлер къазамыз, къартоп, бакъла сачамыз, богъдай сачамыз. Майыс айында бизим койге 20-30 дане совет солдаты кельди.

Бизим койде, Кучюк-Озенбашта, бу куньлери 20-30 къоранта къайтып, биз киби чалашлар къурып яшайлар. Эр ким озь эвлерининъ магъазларыны темизлей, чюнки эвлернинъ агъачтан ясалгъан экинджи къаты янды битти.

1944 с. апрель айында ве 18-майыста койден чыкъкъан къоранталарнынъ джедвели:

Ягълыхайыш Асан;

Ягъяев Ниметулла;

Юсуфов Иззет;

Шерфедин Али;

Сычан хулах Асан;

Харабат Асан;

Сейдали эфендининъ огълу Амет:

Бузлу Мустафа;

Эмин Сеитумер;

Бейтю Асан;

Бейтю Эфтаде;

Каракаш Яхуп;

Чобан Усеин;

Кильджи Рамазан;

Галаган Джелял.

Бизни кочюреджеклер, деген лакъырды кете. Адамларнынъ биреви бунъа инана, биреви инанмай.

— Бизим не къабаатымыз бар. Не яптыкъ биз. Партизанлар бизде яшады. 100 % оларны биз аш-сувнен бакътыкъ. Биз бакъмаса эдик, олар ачтан оледжек эдилер. Бир данеси къаладжагъы ёкъ эди, — деп лаф этер эдилер.

Ана, чалашлар ичинде отурамыз. 18-майыс куню саба эрте танъ аткъанда сюргюн этмеге башладылар.

Бизим чалашкъа кельген солдат ёкъ эди. Биз озюмиз, учюмиз, адамлар топлангъан ерге бардыкъ. (Платформа деген ерге. Анда алмаларны джыя эдилер). 20-30 къоранта энди анда топлангъан, этрафыны бутюнлей солдатлар саргъан эди. Платформадан эки солдат чыкъып Эннан ака деген бир адамнынъ эки джемиданыны ачып ичиндеки шейлерни котерип-котерип бакъа: яхшы шейлерни (кофта, антери, шалларны…) сайлап-сайлап, озюне ташлай. Сайлагъан сонъ озюне бир джемидан шейни толдурып четке алып къоя.

Эннан аканынъ джемиданларында Шерие, Султание адлы къызларынынъ джиезлери эди.

Уйлеге якъын бизни машиналаргъа юклеп Сюйрен станциясына кетирип тёктилер. Бир къач сааттан сонъ эшалонлар кельди. О вагонларны корьсенъ! Кирли, сасыкъ! Башладылар халкъны ичлерине толдурмагъа. Бизим вагонда бир 15 къоранта бар эди. Аякъ басмагъа ер ёкъ. Бир кереден вагоннынъ къапуларыны къапаттылар. Бир къач сааттан сонъ кочьтик. Саба энди Мелитопольде эдик. 18-майыста чыкътыкъ, 6-июнь куню Кострома областы, Кологрив районы, станция Мантровогъа келип тюштик. Ёл бою эр ким битледи. Кельген ерде бизни бошаттылар бир мейдангъа. 7-8 къоранта бир ерге, 7-8 къоранта башкъа ерге алып кеттилер.

Бираздан бизни, 100 адамны, джаяв (85 км) Кологрив районына кетирелер. Ёл бою бизге сув да бермейлер. Кологривге кельген сонъ бизни баниге кирсеттилер, урбадаки битлеримизни якътылар. Экинджи куню иш участкаларына дагъыттылар. Баракларда яшап, «Пустынь» участкасында дагъ йыкъмагъа башладыкъ.

Пустынский лесопунктта Гурьев деген бир начальник бар эди. Адамларны къамчынен ура эди. Эки йылдан сонъ оны Ужга лесопунктына авуштырдылыр. Анда да адамларны ура эди. Бир куню о конторасына симеизли Талят Арифов деген адамны чагъырып бир иш ичюн оны ураджакъ олды. Талят Гурьевни яхшы котекледи. Комендант Талятны учь куньге къапады, лякин суд япмадылар, йибердилер.

Иш вакътында чешит-тюрлю къазалар пек чокъ ола эди. Меселя: 17 яшлы кучюкозенбашлы Музеен Ниметулла къызы иш вакътында йыкъылды, вагонетка копчеги тюбюнде къалды. Эки аягъын кестилер. Бир 15 куньден сонъ ольдю.

1946 с. Пустынь лесоучасткасында 25 яшлы керменчикли Идрис адлы огълан, коккозьлю Комюрджи Яхупнен экиси агъач бычып йыкъалар. Багорнен агъачны тебергенде, демир багор къопты, башына тюшти. Эвге алып баргъанда Идрис ольдю.

1946 с. Пустынь участкасында Идрис керменчиклининъ къыз къардашы 18 яшлы Зекие йыкъылгъан терек тюбюнде къалып, ольдю.

Алланынъ рахметинде олсунлар.

Агъыр, мушкюль йыллар эди.

Лякин бизим халкъымыз рухтан тюшмеди. Чаре олгъанда легенлерни, чанакъларны урып ойнай, йырлай эдик. Къазакълар бизге шашар эди.

Башкъа миллет олса, яныкътан юреклери патлап оледжек эди. Халкъымыз джесюр, хорлукъкъа даянгъан бир халкътыр. Онынъ ичюн бизим халкъ Къырымгъа къайтып кельди.