Ярлык крымского хана Джанибек Гирея (годы правления 1610-1623, 1624, 1627-1635) московскому царю Михаил Фёдоровичу. Дата составления Ярлыка-1627г.

Титулатура Джанибек Гирея дана в следующей формулировке: «Великий падишах и великий хан Великой (Большой) Орды, кипчакской степи, и крымского престола, и бесчисленного войска, и неисчислимых татар, и черкесов, живущих среди гор, а также татов и тавкачей  ». Синонимическая пара tat ve tavkaç (таты и тавкачи) означают «чужие, не тюрки, не мусульмане». «Тат» вообще «чужак», «не наш», а «тавкач» (гласная а здесь переднеязычная), восходит к древнетюркскому этнониму Табгач - «китаизированный монгол» в данном контексте утративший прежний смысл, и в паре со словом «тат» обозначающий просто чужака.

Титулатура Михаила Фёдоровича: «великий падишах великих русов и пруссов (пруссаков) и Литвы, и qan evi (?) и всех христиан». Царя, Джанибек Гирей зовёт  «qarındaş», «единоутробным братом», т. е равным себе по сану.

В содержательной части ярлыка, обращаясь, к царю Джанибек Гирей велит прислать ему неустойку по ежегодной дани крымской казне, и грозится, что в противном случае он совершит на Москву «один поход зимой и один поход летом», сожжёт и разорит всё».

Далее он велит арестовать и прислать ему Шахин Гирея, скрывающегося среди подчинённых царю запорожских казаков.     Шахин Гирей и Мухаммед Гирей, сыновья некогда претендовавшего на крымский трон Саадет Гирея в 1608 г., борясь за трон, восстали против хана Селямет Гирея. Мухаммеду (Мехмеду ) удалось таки стать ханом (1623-1627), но затем, после назначения ханом Джанибека, бежал к ногаям, а затем к казакам. В 1628 г. Мухаммед Гирей погиб от пули при схватке с силами Джанибека.

Джанибек Гирей также пишет царю, чтобы тот присматривал за своими казаками с тем, чтобы те не спускались по Днепру и не разоряли прибрежные селения Крыма.

Сanibek hannıñ Moskova çarı Mihail Födoroviç’ke yarlığı.

‘‘Yarlıq’’ sözüniñ manası ‘‘buyruq,emir’’ demege kelir.

Moskva’ğa gönderilgen bu yarlıqnı Qırım hanı Canibek Giray 1627 senesi, üçünci kere tahtqa keçtiginde yollağan. Yarlıqta han Moskva çarından (yarlıqta – qıral) Qırım’ğa borclu qaldığı yıllıq vergilerni eksiltmeden berip yibermesini, bir de Özü (Zaporojye) qazaqları arasında, han ve Osmanlı sultanından qaçıp yürgen Şahin Giray’nı tutup teslim etmesini talap etmekte, yoqsa yazda bir ve qışta bir sefer yapıp Moskova devletlerini yaqıp yıqacağını aytmaqtadır.

Canibek Giray (hayat yılları 1568-1638) Qırım’ğa üç kere han olğan edi: (1610-1623), (1624-yalıňız 4 ay), (1627-1635) yılları. Anası Adige çerkeslerinden Besleni qabilesi reisiniň qızı olup, Taht

Alğan Devlet Giray oğlu Şaqay Mubarek Giray’ğa erge çıqqan. Canibek te şu evlilikten doğğan edi. Şaqay Mubarek’niň ölümi üzere 1596’da hanımnen Feth Giray, o da öldürilgen soň Selâmet Giray evlengen edi. Selâmet Giray, hanımnıň ricası üzere Canibek’ni qalğay tainlegen edi. Qırım tahtı içün Canibek ile çoq yıllar III Mehmed Giray talaştı. Canibek’niň qabri Rodos adasında, Murad Reis qabristanındadır.

Yarlıqta adları aňılğan Mehmed ve Şahin Giraylar bir zamanlar hanlıq davasında bulunğan Saadet Giray oğullarıdır. 1608 senesi olar  han Selâmet Girayga qarşı ayaqlanğan ediler, Selâmet olarnıň topladığı askerni dağıtqan olar çerkeslerge, soňra Şahin İranğa, Mehmed de İstanbul yanında Vize qasabasına qaçtılar. 1623’ te Mehmed Giray III han olaraq tain, Canibek ise azil etildi. Bunu eşitip Şahin’de İran’dan Qırım’ğa qayttı. 1624’te Qırım’ğa yanıdan Canibek han tayın etilgende, Mehmed 100.000 noğay ve 800 özü qazaqıyle sultan askerini dağıttı ve 1627 senesine qadar tahtta qaldı. Şu yılı osmanlı askeri Mehmed ve Şahin askerini sındırdı, kene Canibek han oldu.  1628’de Mehmed ve Şahin özü qazaqlarıyle Qırım’ğa hücüm yaptılar. Cenkte Mehmed bir küle (qurşun) tiymesinden helâk oldu, Şahin de Özü’ge qaçtı. Canibek Giray bu yarlıqta Moskova çarına işte şu Şahinni tutup teslim etmekni buyurmaqtadır.

Hüve l – ğaniy el muğaniy el – feth el – mu’in

Canibek Giray han sözüm

Uluğ Orda ve Uluğ yurtnıň ve Deşt–i Qıpçaqnıň ve taht–i Qırımnıň ve sansız köp çerüniň, ve sağışsız tatarnıň, ve dağ ara çerkesnıň ve tat bila tevkeçniň uluğ padişahi ve hem uluğ hanı bolğan imaretmeab, eyyaletnisab, saadet iktisab, azamatlu ve rif’atlu ve sahavetlü Canibek Giray han–dâm fi hıfzı rabbena el–müstean fi–s sefer ve–l hezer ile yevmü–l–mizan hazretlerinden Uluğ Orusnıň ve Purusnıň ve Litvanıň Qan eviniň ve barça hiristiannıň uluğ padişahı–qudvet–ül–iqbal, zübdet–ül–eclâl qarındaşım qıralzad–Allahu taâlâ ma’ deletihi ile yevmu– s–suâl hazretlerine köbden köb selâm qılub, nedir mubarek halıňız ve hatırıňız, yahşımısız dib muhabbetlik birle suâl qıldığımızdın soňra i’ lâm –i yarlığ-ı şerif–i haniy ve efham–i tebliğ–i beliğ–i haqaniy oldırki–Allahu tebarek ve teali, amma nevale tevali hazreti ‘inayeti ile saadetlü ve mürüvvetlü padişah–i ’aliycâh hazretleri Qırım yurduna han qılub, haqqımızda enva’ in’am ve ihsânları erzânı buyurılub tunnema–i hümayun–i şâhiy ile Kefe limanına dahil olundıqta Mehmed Geray ve Canibek Geray sultan isyan idüb, Kefe memleketin muhasara idüb, siz qardaşımız qıral hazretlerine tabi’ Özü qazaqların yardıma ketürüb saadetlü padişah hazretlerine ‘asiy olub, biz qardaşıňuz birle cenk eyledükte inayet–i bâriy yariy bolub, bizim birle muqavemete qâdir olamayub, Mehmed Geray han qaçub, ğayıb bolub, Şahin Geray sultan siziň buyuruğuňuzda bolğan Özü qazaqlarıňuz birle qaçub ketdikde qardaşımız Devlet Geray sultan hazretleri quvğun barub, azim yüz aqlığı bolğandın soňra devlet ve izzet ve feth ve nüsret birle atamız yurtıda han bolub, mubarek saatde ve yahşı avqatqa saltanat tahtgâhığa kiçib padşah bolub faza hikmetim beyne–n–nas fe–âdalu ayet–i kerim fehvasınca halq –i âlemge ‘adl ü dâd idüb, dostlarımızğa muhabbet qılub, siz dostumuzğa ma’ lüm qıla işbu muhabbetlik hattımıznı yazduq, taqı yahşı kişilerimizden oşbu quduvvetü–l–aqran, zübde–i el–erkân qulum Muhammed beyni yiberdim ve buyurdım ki, men ULUĞ CANİBEK GERAY HAN–i azım  hazretlerimiz bile uzun–uzaq dost qardaş bolurday bolsaňuz, uluğ ecdad–i ’azamımız hanlar ve ağaçalarımız pâdişahlâr hazretleriğa vire kilgen uluğ hazinemizni ve böleklerimizni ve qoltqalarımıznı eksitmey tamam yibergeysiz, taqı ağalarımız, vezirlerimizge de bolsa, ve Qırım beklerimizge ve mırzalarımızğa da bolsa, ve beyim ve bekçilerimizge de bolsa, ve qalğa sultan ve nureddin sultan ve qardaşım MUHAMMED GERAY sultan ve oğlum MUBAREK GERAY sultan ve nureddin sultan qardaşları üç sultanlarğa da bolsa padişâhâne virgülerin virüb yibergeysiz, taqı Şirin Azamat bek ve qardaşları Şirin mırzalarına ve Manqut Azamat bek ve qardaşları barça mırzalarğa virileturğan virgülerin virüb yibergeysiz. Hâlân siz qardaşlarımızğa barğan uluğ elçimiz ve uluğ bahşımıznıň barça ağızdan söylegen sözlerimizge i’ timad idüb, uluğ elçimizğa mühkem i’ timad idesiz, taqı min uluğ padişah CANİBEK GERAY HAN hazretlerimiz birle siz uluğ padişah qardaşımız QIRAL hazretleri ömür ahiriğaça dost–qardaş bolurday bolsaňuz uluğ padişah–i azım iki uluğ derya ve iki uluğ yer şehinşâhı hazretleriğa itâat idub ol padişah hazretleri bile sulh u selâhıňıza riâyet qılub dostuna dost, tuşmanına tuşman bolub Qara deňizge qazaqlarıňuznı çıqarmağaysız, qazaqlarıňuzğa mühkem yasâq qılub kerek Özü’ den, kerek Ton’ dan bir şaygaňuznı deryaya yibergeysiz, özüňiz saadetlü padişah hazretlerine qalay söz söylegen bolsaňuz qalay ehd ü peyman, ve şert ü imân etken bolsaňuz alay ol sözge ve ol ehd ü peymanğa bütün bolub qıyametğaça taymay turğaysız. Taqı saadetlü pâdişah hazretleriniň dostuna dost, (tuşmanına) tuşman bolub turğay ve hiç muhalifet itmegeysiz ve eger saadetlü pâdişah hazretleriğa  ‘isyan qılurday bolsaňuz bizim dahi tuşmanımız bolursız, sulh u selaha muhalif iş bolur, haq taâlâ hazretleriğa tevekkel qılub barça esakir–i tatarla, taqı barça noğay askeri birle il vilâyetiňizge cavlay barıp, cavlay kezüb, qışlay yürüb hem ümmet–i Muhammede, hem padişahım hazretleriğa hidmet qılub memleketiňüzni tâlân ve hasâret ve ricalleriňüzni qılıçdan keçirüb ehlü evlâdıňuznı esir ve ğaret itmek muqarrerdür. İmdi kerekdir ki, saadetlü ve mürüvvetlü padişah–i ru–i zemin–huldet hilafetihi ile yevmi–d–din hazretleriğa itaât itdügiňiz sulh u selahe riâyet qılub ve hem min ULUĞ Canibek Giray HAN hazretleriğa mutabiat itüb hâlân Qırım yurduna yardım itmeye kelüb Şahin Geray  birle qaçub Özü’ye varğan qazaqlardan ol Şahin Gerayı alub ve min uluğ Canibek Giray HAN veyahud kitistan, hünkâr–i devran hazretleriğa yibergeysiz ve hem ol qazaqlarıňuznı mühkem zabt itgey Qara deňizge yibermey tıyğaysız, takim padişah–i âlem hazretleri birle ikiňüz dost– muhabbet bolub ve hem biz iki qardaş aramızda dostlıq, qardaşlıq ziyade bolmaq sebebli siziň ve bizim memleketimizni faqir ve fuqaresi ve cumle–i ağniyası ve kaffe–i berayası rahat ve istirahat bolub biz padşahlarıň devletleri içün gice ve kündüz hayr–i duada bolurlar, rahat olturub, tınç yatub iç göňül birle alqış dua qılurlar. Bu bâbda siz qardaşumız yahşı fikr qılub dostlıq ve muhabbetlik şartlarını yerine keltürüb Özü qazaqlarına inamlu kişileriňiz gönderüb ol Şahin Gerayı qoluňuzğa tüşürgeysiz, zinhar qaçırmağaysız saadetlü pâdişâh hazretleri bile itken ahd u peymanıňuz ve şert u imanıňuzğa mühkem turub devlet işikleriğa yibergeysiz, iki yurtnıň rahat ve istirahatına çalışğaysız, şöyle ki Şahin Geray sultanı ihmal itüb tutğaysız, qazaq taifaňuznı tıyğaysız, padişah hazretleriğa tuşmanlıq qılub hem bizim birle  tuşmanlıq itken bolur siz-biz dahi saadetlü pâdişâh, uluğ Canibek Geray han hazretlerimiz qardaşımız qalğa sultan hazretlerini barça sultanlar qardaşımız bile, taqı Şirin mırzaları barça Şirin askeri bile, taqı Manqut beki, Manqut mırzalarımız bile, taqı Qantimur mırza mırzalarımız bile, taqı Qırım ve barça Noğay askerimizni boynumuzğa aldıq, siz qardaşımızğa bildirüb uluğ bahşı Vetit’ni muhabbetlik hat bile yiberdim ve buyurdım ki ‘’men uluğ pâdişâh Canibek Geray han–i a’zam hazretlerimizge i’titâd itkeysiz ve oşbu yarlığ–ı şerifimize a’mel itüb, mezkürin yazılğan  barça sultanlardan, barça bekler, mırzalar ve askerimizden vilâyetiňüzğa ve köy kentlerinüzge ve reayaňüzge ve bir nimeňüzga hiç yamanlıq bolmasqa ’azım i’tiqâd itkeysiz, sözümizde yalğan bolmastur–dostuňuzğa dost, duşmanıňuzğa duşman bolduq, madem ki siz qardaşımızdan yamanlıq bolmağay ve qazaqlarıňuzdan zarar kelmegey. Min Canibek Geray han ve barça sultanlardan siz qardaşumızğa ve devletiňüzğa zarar ve ziyan bolmastur, taqı saadetlü pâdişâh birle itken ahdüňüzge turmay hilâf–i ahd bolsaňuz ol işke dahi rizamız yoqdır. Saadetlü pâdişâhıň çırağ–ı hâs, bahirü–l ihtisaslarından bolub turarmız, aňa dahi cân ve başla qullıq hidmed qılurmız–oşulay ma’lümiňiz bolsun dib tanuqlıq birle barğan ilçimizni revan ta’cil yibergey, bolsaňuz  dostlığıňuznı bildirüb va ta qadimden vire kelgen uluğ hazinemizni yibergeysiz, tuşman bolsaňuz tuşmanlığıňuznı yazıb i’lam itkeysiz–biz dahi aňa köre tedarik qılurmız, Allahu taâlâ hazretleri öz lutfından yarılğab hayırlısın ruzi qılğay, her halde kendümizi rabbu-l–izzet hazretleriğa sipariş eyledik, siz qardaşımız qalay tiler bolsaňuz alay itkeysiz ve likin dost bolurday bolsaňuz tuşmanı Şahin Geray sultanı elbette tutub yibergeysiz ve hem alarğa yardım itken Özü qazaqlarıňuznı tıyğaysız, kerek Özü’den,  kerek Ton’tan–her qaydan bolur bolsa qazaqlarıňuznı zabd qılub pâdişâh hazretleriğa itken ahdiňüzçe tabılğaysız, yoq der çaqlı bolsaňuz emir-i  pâdişâh birle atlanub, cavlay barub caylay yurtı qışlay kezüb, il vilâyetiňizge ot urub, ihraq-i nâr qılub intiqam itmek muqarrerdir–oşulay ma’lümiňiz bolğay dib hat bitildi fi evahiri mâh-i zü-l-qaade sene 1037