Nâzım Hikmet’in şimdi Danimarka dilinde dört kitabı var. Üç şiir seçkisi ve bir roman. İlk şiir seçkisi 1974 yılında, ikinci şiir seçkisi 1980 yılında yayımlandı. Roman ise Danimarkalı çevirmen Lars Bonnevie tarafından Fransızcadan Dancaya çevrildi. Romanın adı: Yüz Direkli Gemi Nereye Gidiyor.

   Şimdi de Nâzım Hikmet’in şiirlerini Danimarkalı okuruna yeni bir seçkiyle sunuyoruz. Bu çalışma iki eski çeviriden alınan kimi şiirlerden ve Murat Alpar’la birlikte yaptığım yeni çevirilerden oluşuyor. Bu esere Mektupları Beklemek, Şarkı Söylemek, Uyanık Kalmak adını verdik. Nâzım Hikmet’in bir şiirinin adı: "Hapiste yatacak olana öğütler”. O, bu şiirinde şunların altını çiziyor: ‘İsyancı türkü söylemek tehlikelidir. Uyanık kalmak, yatıp tavana bakmak tehlikelidir. Mektup beklememelidir! Yani mektup gelmez demek istiyor. Bundan dolayı bu esere Mektupları Beklemek, Şarkı Söylemek, Uyanık Kalmak adını verdim. Nâzım Hikmet bunca yıl hapiste böyle ayakta kalmamış mıydı!

      Çeviribilim kitaplarına ait Başak Ergil‘in Nâzım Hikmet üzerine yaptığı tez çalışması kitaplaştırıldı. "İngiliz-Amerikan Yayın Dünyasında Nâzım Hikmet İmajı” adını taşıyan çalışma, Nâzım Hikmet şiirlerinin 1932′den günümüze İngilizceye yapılan çevirilerini ayrıntılı bir şekilde ele alıyor. Çeviri kitapların özgün kapaklarının renkli resimlerini ve çeşitli kitaplarda yer alan yazıların çevirilerini de içeren bu çalışma, bu alanda yapılmış ilk çalışma olma özelliğini de taşıyor. Aşağıda Başak Ergil’in çalışmasına yazdığı Giriş yazısından yazarın izniyle yer verdiğimiz bir alıntı yer alıyor.

Nâzım Hikmet, İngilizce’ye en çok şiiri çevrilen şair olması bakımından Türk yazınında ayrı bir yer tutar. Ayrıca, sağlığında ve ölümünden sonra yapıtları elliden fazla dile çevrilmiştir. İşte bu çeviriler aracılığıyla, Nâzım Hikmet’in şiiri dünya tarihinin farklı noktalarında, farklı yazın dizgelerine tekrar tekrar girmiş, tanıtılmıştır. Hikmet’in şiirlerinin İngilizce’ye çevrilmesi, belli başlı üç sebepten dolayı çeviribilim alanı açısından önem taşır:

a. Nâzım Hikmet, şiirleri İngilizce’ye en çok çevrilen Türk şairidir,

b. Hikmet, şiirleri elliden fazla dile çevrilen tek Türk şairidir,

c. UNESCO’nun 2002 yılının "Kültürel Miras Yılı” olduğunu duyurması ve Hikmet’in doğumunun yüzüncü yılının da bu kapsamda kutlanmasıyla birlikte, yapıtlarının çevrilmesi süreci doruğa ulaşmış ve yine aynı yıl Nâzım Hikmet’in dört adet şiir kitabı İngilizce olarak yayımlanmıştır.

      Tezin ana bütüncesini Hikmet’in şiirlerinin İngilizce çevirisinden oluşan ve 2002 yılında yayımlanmış olan dört farklı kitap oluşturmaktadır.

 - Beyond the Walls: Selected Poems. Seçme Şiirler. Çevirenler: Ruth Christie, Richard McKane ve Talât Sait Halman. Yayımlayan: Anvil Press (Londra) ve YKY ortak yayını. (2002).

 - Poems of Nazim Hikmet. Seçme Şiirler. Çevirenler: Randy Blasing ve Mutlu Konuk.

Yayımlayan: Persea Books, New York. (2002).

 - Human Landscapes from My Country. Memleketimden İnsan Manzaralarının çevirisi. Çevirenler: Randy Blasing ve Mutlu Konuk. Yayımlayan: Persea Books, NY. (2002).

 - Nâzım Hikmet, To Live, Single and Free like a Tree / But in Brotherhood like a Forest. Yayımcı: Erhan Turgut. Çok sayıda çevirmenin çevirilerine yer verilmiştir. Yayımlayan Turquoise. (2002).

   Öte yandan, bu dört erek metnin metin-ötesi unsurlarının betimleyici bir çözümlemesine girişmeden önce, Nâzım Hikmet’in daha önceki İngilizce çevirilerine bakmak üzere tarihsel bir yaklaşım sergilemek gerekir. Bu amaçla, "1932-2002. İngilizce Çevirilerin Metin-ötesi Unsurlarının Çözümlenmesi Aracılığıyla Hikmet’e ve Şiirine İlişkin İmajın İncelenmesi” başlıklı birinci bölüm 1932-2002 yılları arasında yayımlanan erek metinlerin metin-çevresi unsurlarının betimleyici bir çözümlemesinin yapılmasına ayrılmıştır. Bu çözümleme, Deborah Schiffrin’in "söylem kuramı”na yaklaşımını zemin alan bir söylem kuramı tartışmasına yer verilerek başlayacak; kitap kapakları, kapak yazıları, resimler ve desenler, önsözler, giriş bölümleri, içindekiler sayfaları ve notlardan oluşan metin-çevresi unsurların betimlenmesiyle devam edecektir. Bu bölümde metin-çevresi unsurları mercek altına alınacak olan erek metinler 1932 yılında The Bookman başlıklı dergide Hikmet’in şiirine ilişkin bilgi içeren ve onu yazınsal bir kişilik olarak ortaya koyan ilk metnin yayım­lanmasından 2002 yılına dek yayımlanan İngilizce çevirilerdir. Bu bölümde ele alınan bütünce, Hindistan, ABD ve İngiltere’de yayımlanmış olan kitap ve dergileri inceler. Metin-sonrası unsurların incelenmemesinin sebebi ise, bu türden çok az sayıda malzemeye (bu erek metinlere ilişkin tanıtım ve eleştiri yazısına) ulaşılabilmiş olması ve her bir erek metne ilişkin erişilebilen metin-sonrası unsurun sayısı arasında dengesizlik olmasından dolayı, bu türden bir çözümleme çalışmasına girişmenin nesnellik taşımadığı düşüncesidir.

      İkinci bölümde, asıl bütünceyi oluşturan dört ana erek metin –ilk bölümdekine oranla daha ayrıntılı olarak– incelenecektir. Bu bölümde çözümlenecek olan metin-çevresi unsurlar da, kitap kapaklan, önsözler, desen ve resimler, ek bölümleri, broşürler, kapak yazıları ve içindekiler sayfala­rıdır.

     Son olarak, üçüncü bölüm, 2002 yılında yayımlanan dört erek metnin metin-sonrası unsurlarını inceleyecektir. Bu unsurlar farklı kaynaklardan, dergilerden ve gazetelerden derlenmiştir.

       Her üç bölümün de gelişme kısımlarının olabildiğince betimleyici olmasına dikkat edilmiştir. Her bölümün sonuç kısmı ise, betimleyici çözümlemelerin bulgularının değerlendirilerek bu bulguların ortaya koyduğu kültürel, ideolojik ve tarihsel noktaların sorgulanmasına ayrılmıştır. Bu aşamada, bazı sorular yanıtsız kalsa da, bazı sorulara tartışmaya açık yanıtlar bulunabilmiştir. Kuşkusuz, bu araştırmanın temelini oluşturan asıl amaç ve dürtü, tartışmaya kapalı ve değişmez yanıtlar sunmak değil, bir dizi soruyla ortaya çıkarak sağlam temeller üzerine oturtulmuş tartışmaları tetiklemek ve araştırmaların sonucunda net olarak ortaya çıkan birtakım bulgulara kucak açmaktır.

Rusça’ya çevirilen Nazım Hikmetin şiirleri

Изменник родины  (VATAN HAİNİ)

«Хикмет по-прежнему родину предаёт.

Он говорит: «Мы под властью заморских господ».

Хикмет по-прежнему родину предаёт».

Так напечатано было в одной из анкарских газет,

чёрным по белому буквы кричали: «Предатель Хикмет!»

Рядом портрет генерала Вильямсона – рот до ушей,

в маленьком этом квадрате смеётся американский босс.

Америка нам подарила 120 миллионов лир, 120 миллионов лир.

«Хикмет говорит: «Мы под властью заморских господ».

Хикмет по-прежнему родину предаёт».

                              Зов (Çağırı)

Прискакав из далёкой Азии, подковами прогремя,

К Средиземному морю тянется, как голова коня, –

наш этот клад,

наш этот край...

Зубы стиснуты, ноги босые, руки в крови,

и эта земля, похожая на шёлковые ковры, –

наш этот ад,

наш этот рай.

Пусть навсегда закроются двери чужих дворов,

чтоб человек человеку не был больше рабом, –

наш этот зов,

наша борьба.

Жить, как дерево одинокое, свободно, отдельно жить,

жить, как лес, по-братски и вместе, как деревья в лесу –

дружить, –

наша мечта,

наша судьба!

Маленькая мёртвая девочка (KIZ ÇOCUĞU)

Откройте, это я стучу,

стучу у каждого крыльца,

невидима для ваших глаз:

нельзя увидеть мертвеца.

Я в Хиросиме умерла.

Года прошли, года пройдут,

мне было семь и нынче семь –

ведь дети мёртвые не растут.

Огонь мне волосы спалил,

потом глаза заволокло,

и горстью пепла стала я,

и пепел ветром унесло.

Прошу вас, но не для себя,

не нужен мне ни хлеб, ни рис,

не может даже сахар есть

ребёнок, что сгорел, как лист.

Поставьте подпись, я прошу,

прошу вас, люди всей земли,

чтоб не сжигал огонь детей,

чтоб сахар есть они могли.

KAYNAKÇA:

1. Nazım Hikmet. Benerci Kendini Niçin Öldürdü? Şiirler. Ankara: Adam Yayınları, 1987.

2. Nazım Hikmet. Seçilmiş şiirler. Sofya: "Narodna Prosveta” devlet neşriyatevi, 1954.

3. Nazım Hikmet. Tüm Eserleri 1. Şiirler. İstanbul: Cem Yayınevi, 1976.

4. Nazım Hikmet. Tüm Eserleri 2. Şiirler. İstanbul: Cem Yayınevi, 1976.

5. Nihad Sami Banarlı. Resimli Türk Edebiyat Tarihi.2 Cilt