1917. – № 71. – Sentâbr 29.

     Pek çoq zamanlardan beri söylenen be beklenen, sırası düşdikçe matbuatda da yazılakelen ve bizim eñ büyük ve mübrem ihtiyaclarımızdan birini teşkil iden darulmullimin meselesini de yerli müdiri, heyet-i tedrisiyesi tayin idildiginden ve programı da kendi heyet-i talimiyesine havale olundıqdan soñra, artıq qattı suretde hal olundı, dimek mümkündir.

     Dimek ki, yaqında Qırımda, Qırımın da eñ tarihiy asude bir mahali olan Bağçasarayda yeñi bir menba-ı ilim ve irfan, yeñi bir terbiye ocağı açılıyur. Bu, tatarın eñ zaruriy ihtiyaclarından birisi idi. Tatar bunı çoqdan beri düşünekelmiş, onıñ için ianelerde bile bulunmış idi. Lâkin buña hazırki cenk mani olakelmiş ve onı muvaqi-i faale qoymaq, meydana kelen teşebbüsatda bulunmamış idi.

     Tatara muqtedir muallimler bahs idecek olan o feyz ve marifet ocağı işte yaqında açılıyur. Tatar evlâdına darulmuallimin de quçağını açıyur. Onıñ ağuşına atılacaq olan her tatar evlâdı bir qaç seneler zarfında milletine eñ kerekli ve eñ faideli adam, tahsili mükemmel bir muallim olaraq çıqacaqdır. Caiz ki, bu sene darulmuallimin qadar ve belki daha ziyade kerek olan darulmuallimat da tatar qızlarına sıcaq ağuşını açar.

     Aceba açılacaq olan darulmuallimin nasıl tipte bir mekteb olacaqdır?

     Mektebin tipi tayin itmek için evelâ tahsilin "Umumiy terbiye”, "Meslekiy terbiye” namlarıyle ikiye ayırıldığını bilmek icab ider. İbtidaiy ve rüşdiy tahsilleri umumiy terbiyeden madudıdır. Darulmuallimin bir ihtisas mektebidir. O, muallim yedişdirecekdir. Lâkin, darulmualliminiñ de iptidayısı, taliyisi ve aliyisi olıyur.

    Bağçasarayda açılacaq olan darulmuallimin bunlardan birincisini teşkil idiyur. Dimek ki, o bize iptidaiy mektebi muallimleri hazırlayacaqdır. Böyle qabul olunacaq talebeler, fikirimce rüşdiye mekteblerini bitirmiş olacaqlardır.

     Malümdir ki, şimdiye qadar bizde kerek iptidaiylerde ve kerek rüşdiyelerde muin bir program ile ders kösterilmediginden oraya alınan talebeler imtihanla qabul olunanlar bile, malümatçe metecanis olmayacaqlardır. Bu ise tedrisatı eñ ziyade muşkil qılan cehetlerden birisidir. Nasıl da ise oraya kirecek talebeler, ibtidaiy tahsillerini bitirmiş olacaqlardır.

     Bunıñ için darulmuallimin ihtisas mektebidir, dimekle oraya kirenler haman "meslegiy terbiye”ye başlayacaqlar añlaşılmasın. Çocuqlar ibtidaiy ve rüşdiy tahsillerini ikmal itmekle "umumiy terbiye”yi bitirmiş add olunmazlar. Onların "umumiy terbiye”leri henuz eksikdir. Bundan dolayı idecekdir. Darulmuallimine kirecek talebelerin evelâ bu cehetni itmam itmek icab idecekdir. Darulmualimin her ne qadar ihtisas mektebi ise de, onda onlara evelâ umumiy terbiyeye medar olacaq, yani talebeniñ umumiy malümatını tevsi ve taqviye idecek elsine, tarih, coğrafiya, riyaziyat, tabiat kibi dersler haqqında esaslı malümat virecekdir. Bu "Umumiy terbiye”niñ hele bizdeki kibi ibtidaiy ve rüşdiy tahsilleri naqıs oldıqdan mada, malümatçe de mütecanis olmayacaq darulmuallimin talebelerine mutlaq virilmek icab itdigine hiç şübhe yoqdır.

    İşte, qabul olunan talebelerin kerek "umumiy tarbiye”lerini ikmal için ve kerek muallim olacaqları şeyleri lâyıqıyle bilmeleri için, onlara "meslekiy terbiye”den evel bir çoq dersle köstermek kerek olacaq, bunıñ için de elbetde vaqıt kerek. Üç sene zarfında onlara bu dersleri mükemmel suretde köstermek mümkündir. İşte darulmualliminiñ bu üç senesine "proseminar” diyurlar.

     Bundan soñra muallimler iqtidar peyda itmeye çalışırlar, yani yine üç senelik olacaq olan asıl darulmuallimine (seminar) keçüb, burada da umumiy tahsil ile beraber mesleki tahsile ve tatbiqat körirler. Kendi meslekleri için lâzım kelen malümatı nazariy olaraq alem-ruh, pedagoji ve hıfz-ıs-sıhhat derslerinden ögrenirler. Ameliyatlarını da darulmualliminiñ yanında mutlaqa açılması kerek olan tatbiqat mektebinde dersleri diñleyerek, bilzat talim iderek, münaqaşalarda bulunaraq tezyid iderler.

     İşte bu suretle, yani "Umumiy terbiye”yi ikmal zammeteyinde virilen üç seneye "Meslekiy terbiye” için virilecek olan üç seneyi de ilâna idersek, içılacaq darulmualliminiñ tipi altı senelik olmaq üzere tayin ider.