1917. – № 44. – Avgust 21.

Rus edebiyat ve matbuatını taqib idenlere, Vladimir Jabotinskiyniñ isimi yabancı degildir. Jabotinskiy bir şair olmaqle beraber aynı zamanda bir de jurnalistdir. Hazırda asker sıfatıyle İngiliz ordusında bulunmaqdadır.

Jabotinskiy, Türkiye inqilâbından soñra, uzun bir müddet İstanbulda qalaraq, türk hayat-ı siyasiyesiyle yaqından tanış olmaya çalışmış ve Cihan Muharebesi ibtidasından itibaren bugüne qadar Canaqqale ve Mısır muharebelerini de (kendi tabirince) kemal-i diqqatle taqib idekelmişdir.

Soñ zamanlarda Jabotinskiy «Türkiye ve harb» isminde ingilizce bir kitab neşir itdi. Kitab başından ahırına qadar hep Türkiyeye aiddir. Jabotinskiy kitabında: «Muharebe-i hazırada Türkiyeniñ oynayacaq roli nedir ve Türkiyeniñ istiqbali nasıl olacaq?» suallerini virdikden soñra Cihan Muharebesiniñ köki, tamurı Anadoluda olub, muharebeniñ taqib itdigi başlıca maqsadda Şarq meselesiniñ hali oldığını söyleyur. Faqat, yalıñız bunı söylemekle de iktifa itmeyerek daha ileri gidüb:

«Eger Türkiye bu muharebe taqsim idemezse irte-keç olacaq İkinci Muharebe taqsim idecekdir! «diyur, soñra:

— Türkiye niçin munqarız olamaya mahkümdir? sualini virmiyur ve bu sualin cevabını virmeden evel Türk milletin müsbet hassitlerini, meziyetlerini tadâd idiyurız ve: «türk miletiyle tanış olub, iş körüb de onı sevmemek mümkün degildir» diyur.

Jabotinskiy burada bir türk muhibi oldığını ve türklerin bir çoq fazaile, mezayaya malik oldıqlarını isbat itmekle beraber yine de bedbeyana bir çoq fikirlere qapılaraq, nihayet Türkiyeniñ mahv olması muhaqqaq olmadığını iddia idiyur. Diyur ki:

İnqilâbı mutaqib hakimiyet genç türklerin eline keçdiginden soñra, ahval daha ziyade fenalaşdı. Genç türkler memleketlerini düşdigi uçurumdan çıqarmaq istidadına malik degildirler. Onlar tutdıqları siyasetden ibtida kendileriniñ cevabı yoqdır. Bu habersizlik iki dürlüdir. İnqilâba qadar başlıca Parisde oturub da fransızlardan merkeziyet fikirini almış genç türkler, Türkiyeniñ haqiqiy hayatından tamamen habersiz qaldılar. Senelerce vatanlarından uzaq bulunan bu genç türkler kimler için mübareze itdiklerini bilemediklerinden hakimiyetin kendi ellerine keçmesiyle şaşırub qaldılar (?..). İkinci habersizlere kelince, bunlar Türkiye dahilinde bulunan genç türklerdir. Bunlar Türkiyeyi pek eyi bilseler de Avrupadan habersiz qaldılar. Bunlar memleketlerini pek güzel bildikleri halda Avrupaya ulüm ve funüniniñ tamamen yabancısı idiler. Onlar meşrutiyetin Türkiyeyi qurtaracağına inandılar. «Qolaylıqle elde idilen muzafferiyet tehlükelidir!» cümle hakimiyesiniñ ne qadar büyük bir haqiqat oldığını genç türkler ilân-i hürriyetden soñ çoq zaman keçmeden añladılar. Türkler Fransada ögrendikleri merkeziyet-i usul idaresini muhtelif milletlerden murekkeb olan Türkiye qurmaya ve yaşatmaya qalqışdılar. Türkiye devleti gemisini kendisine çarıyub parçalandığı suv altındaki qaya – işte bu milliyet meselesi ve merkeziyet idaresi semeresidir. Zira, türklerin türklik siyaseti qullandıqları Türkiyede kendileri aqılını teşkil idiyurlar. Bugün Türkiye nüfusı haqqında mükemmel olaraq tertib idilmiş bir statistika mevcud degilse de, Türkiyede tahminen 21 million nüfusı olub bunıñ ancaq 7 millionı türk, 9 millionı arab, bir buçuq millionı ermeni, bir buçuq millionı rum, yarım millionı kurd, mütebaqisi ise yehudi, dürziy ve başqa qabileler imiş. Ve türklerin çoqça bulundığı yerde ğarbiy Anadolı imiş.

Türkler kendi idarelerindeki milletleri cebren türkleşdirmek meselesinde müşkülâta oğramışlar. «İttihad ve teraqqi»niñ ruhı olan Nazim-bek bile bunıñ mümkün olamayacağına qanaat itmiş. Genç türklerin arnavudların qıyam itmesi, Makedoniyanıñ elden çıqması, arab ihtilâliniñ artması, ermeni meselesiniñ müşkülleşmesi hep genç türklerin taqib itdikleri millet ve merkeziyet siyaseti neticesi imiş.

Türkiyeniñ bu halını kören avrupalılar dişlerini bilemeye[1] başlayaraq, hepisi kendisine birer pay talab itmeye başlamışlar. Rusiye boğazları istemiş. Rusiyeniñ buña haqqı oldığını Jabonitskiy şunıñle isbat itmek isteyur, diyur ki, İstanbul vilâyetinde bir buçuq million nüfus olub bunıñ ancaq 600 biñı türk imiş.

Bundan soñra Jabonitskiy fransızların Suriyede olan nüfuzlarınıñ büyükligini, arab ceryanlarınıñ ingilizler tarafından büyük himaye kördigini yazaraq, harb hatları arasında birinci derece ehemmiyeti haiz olan Qafqas hatı oldığını söyleyur ve Rusiyeniñ her hatdan ziyade buña ehemmiyet ve diqqat virmesini tevsiye itmekle kitabını bitiriyur.

****

Gospodin Jabotinskiyniñ mütalaasınıñ doğrı olan yerleri de vardır. Faqat, yazdıqlarınıñ bir çoğınıñ hissiyat ve arzusına qapılaraq yazdığı da hiç inkâr idilemez. Biz Jabotinskiyniñ Türkiye ve genç türkler haqqında yazdığı şu kitabını oqurken, Rusiyeniñ bugün keçirmekde oldığı vaqaiy facia közimiz ögüne keliyur!.. Eger Türkiyeniñ inqirazına yol açan: yalıñız Avrupayı bilüb de Türkiyeyi bilmeyen yaki yalıñız Türkiyeyi bilüb de Avrupa ulüm ve funüninden haberdar olmayan iki sınıf genç türklerin qullandıqları merkeziyet ve milliyet-i siyaseti ise, aceba Rusiyeyi bugünki hala ketiren nedir ve kimlerdir?

Avrupalıların Türkiyeyi taqsima qalqışmalarına genç türklerin siyaseti sebeb olmamışdır. Belki genç türkler Türkiyeyi avrupalılara taqsim itdirmemek için öyle bir siyaset qullanmışlardır. «Medeniy» ve «insaniyetli» avrupalıların Türkiyeye köz dikdikleri pek çoq sene muqaddem başlamışdır. «Şarq meselesi» namıyle ortaya atdıqları siyasetleri ancaq Türkiyeyi yıqmaq için idi. Rum ili qıyamları, arnavudlıq ve Makedoniya ihtilâlleri, arab ve ermeni hareketleri hep o Türkiyeniñ taqsimine qarar viren avrupalıların ihdas itdikleri «Şarq meselesi» programını teşkil iden maddeler idi.

Jabotinskiy cenabları bunı bilmez degildir. Faqat, o da avrupalıların qulağına hoş kelecek maqamlarla tirki yırlayur. O da avrupalılar kibi haqiqatı gizlemeye bir nev diplomatlıq add idiyur!.. Jabotinskiy de avrupalıların (ingiliz, fransız, italyanların) siyasetleri esiri olıyur.

Jabotinskiy Türkiyeniñ taqsim idilmesi lüzümini Türkiyede türklerin aqılını teşkil itdikleriyle isbata qalqışıyur ve Türkiyede 21 million ehalinden 7 millionı türkler diyur. Bizim bildigimiz statistika ise Türkiyede 29 million ehali olub bunıñ 16 millionı halis türk oğlı, türk müslimanı, 7 millionı arab müslimanı, iki millionı kurd müslimanı, mütebaqisi rum, ermeni, qıbtiy ve diger küçük qabilelerdir.

Rusiyeniñ İstanbulı almaq istemesinde haqlı oldığına kelince, İstanbul vilâyetindeki bir buçuq million ehaliniñ ancaq 600 biñı türk oldığıyle isbat itmek isteyur. Eger bir vilâyete, bir şehere sahib olmaq için o vilâyet ve şeherdeki nüfusın ekseriyeti sahibniñ mensüb oldığı vaqıt ve dine mensüb olmasıyle bağlı ise bugün Rusiyeniñ paytahtı olan Petrogradda bile ekseriyeti teşkil iden ruslar degildir. Qafqas, Türkistan vilâyetlerinde ise ruslar ancaq yuzde 5 teşkil idiyurlar. Bu halda Rusiyeniñ taqsiminemi qalqışmalı?

Doğrısı, Jabotinskiyniñ mantıqına biz aqıl irdiremeyurız, madamki İstanbulın bir türk şeheri olmadağı oradaki türkligin azlığıyle ölçeliyur, bu halda orada haman hiç de rus olmadığı halda nasıl oluyur da Rusiye oña sahabetlik itmek isteyur? Tekrar olaraq sorıyurız:

İngilizlerin Hindistana, Mısıra; fransızların Fasa, Tunise; Rusiyeniñ Qafqas ve Türkistana sahib olmaq istemeleri ve olmaları Hindistan ve Mısırda ingilizlerin; Fas ve Tunisde fransızların ekseriyeti teşkil itdiklerindenmidir? Yoqsa, onlar Hindistana, Mısıra, Tunis ve Fasa tam muhtariyetli idare virmek içinmidir?

Bizce hiç biri için degildir. Belki aldıqları memleketin servet-i tabiiyesini yemek ve ehalisini kendilerine esir itmek içindir. Bu öyle bir emir-i vaqi, öyle bir açıq ve aydın haqiqatdır ki, hiç vechle qabil-i inkâr degildir.

Bize qalırsa, Jabotinskiy ve hemfikirleri Türkiyeniñ taqsim ve add taqsimi meselesiyle başlarını yormaqdan ise bugün vatanımızı keçirmekde oldığı ölüm halından qurtarmaq çareleriyle oğaraşırlarsa daha kârlı olmış olurdıq. Pek ğarib degilmi, itilâf devletleri diplomatları ve jurnalistleri Türkiyeniñ taqsimi meselesi hayalıyle iştiğal iderken, düşman tarafından kendi memleketleri parçalanıyur. Bugün Rusiyeniñ kendisi halet-i ihtisarda iken rus jurnalistleri Türkiyeniñ munqarız olamaya mahküm oldığı meselesiniñ halıyle oğaraşıyur!

Aceba Rusiyeniñ bugün keçirmekde oldığı felâketlere, uçurumlara, tehlükelere, inhizamlara, mağlübiyetlere nasıl amel ve nasıl siyasetler sebeb olmışdır? Rus jurnalistleri bu meseleniñ halıyle oğaraşırlarsa daha eyi davranmış olurlardı. Eger avrupalılar bundan böyle dahi «Şarq meselesi», «Türkiye meselesi», «Şarq-ı qarib meselesi» ve daha bilmem ne meselesiyle iştiğal itmekde devam iderlerse, yaqında kendilerini bir «Ğarb meselesi» qarşusında köreceklerdir. Zira, Şarq artıq avrupalıların bu «medeniy» oyunlarına sırcı saffetiyle qalamaz. Ğarb Şarqı halâ tanıyamamış ise de, Şarq Ğarbı pek güzel ögrenmişdir. Şarq şimdiye qadar uyudı. Faqat, o artıq uyandı. Avrupayı kördi, tanıdı. Onı nasıl bir qahbe oldığını pek eyi ögrendi. Onıñ asırlarca çalışub meydanğa ketirdigi barot fuçesiniñ bilâhire ateş alub yanacağına ve böylelikle mahv ve munqarız olacağına iman itdi.

Evet, Şarq bunı körüyür, onı añlayur. Ve nihayet, Avruoanıñ bütün medeniyetle, şaşaasıyle, imraniyetiyle ğasb ve fütühat esaslarına mebni yapılan muharebelerle mahv olub kidecegine teessüfler, teessürler beyan idiyur. Faqat, kören, duyan varmı?

[1] Bilemeye — qayramağa