Dünki nüshamızda yazıldığı vech üzere «Tavrida vilâyet zemstvosı» işbu noyabr 20-sinde şeher ve zemstvo vekillerinden mürekkeb bir syezd davet idiyur. Bu syezdde şu meseleler baqılacaq:

1.      Hakimiyet zabtına olan münasebet,

2.      Merkeziy hakimiyet teşkili,

3.      Vilâyet hakimiyeti tesisi.

Syezde Qırımda mevcud umum volostnoy zemstvolardan birer; uyezd zemstvolarından ikişer; vilâyet zemstvosından üç, Aqmescid, Sevastopol ve Kerç şeherlerinden beşer, uyezd şeherlerinden üçer, uyezd şeheri olmayan şeherlerden birer kişi iştirak idecegi kibi «Tavrida» vilâyetinden meclis-i müessisana saylanmış doquz mebus dahi syezde iştirak idebileceklerdir.

Syezd programına baqılırsa bu syezdde mahalliy volost, zemstvo ve şeher işleri degil, belki hakimiyet, hükümet, zabita teşkili kibi siyasiy devlet meseleleri – gosudarstvennıy politiçeskiy voproslar – baqılacaq.

Aceba, yalıñız volost, uyezde zemstvoları ve şeher işleriniñ idaresi için saylanmış volost, uyezd zemstvoları ve şeherler vekillerine saylandıqları zaman devlet ve devlet idaresi teşkil ve tesisi kibi mühim ve siyasiy meseleleri hal itmek vekâleti de virilmişmi idi?

Virilmemiş ise mezkür müesseselerden kelecek vekiller syezdiniñ devlet işleri hususında qabul idecegi qararlar doğrı ve qanuniy add idilebilirmi?

Bizim bildigimize köre kerek volost ve uyezd zemstvolarına ve kerek şeher idarelerine saylanan vekiller yalıñız kendi volostlarında, kendi uyezdlerinde ve kendi şeherlerindeki işleri baqmaq için saylanmış ve yalıñız bu işler için onlara vekâlet virilmişdir. Bu halda mahalliy idarelerden kelecek vekillerden murekkeb olan bir ictimain hakimiyet, hükümet, idare işleri kibi mühim ve siyasiy devlet meselelerini çözmeye haqqı olmasa kerekdir.

Bundan başqa merkezi Ukraina idaresiniñ ilân-i cumhuriyet itdiginden soñra artıq «Tavrida vilâyeti» ortadan qalqaraq yalıñız Qırım yarımadası, yaki Qırım yalını qalmışdır. Zira Merkeziy Radanıñ neşir itdigi universal mucibi sabıq Tavrida vilâyetiniñ şimal uyezdleri yani Melitopol, Berdânsk ve Dnepropetrovskiy uyezdleri Ukraina Devlet Cumhuriyetine keçdiginden, Melitopol, Berdânsk ve Dnepropetrovskiy uyezdlerinden, şeherlerinden ve zemstvolarından çağırılan vekillerin noyabr 20-de olacaq vilâyet Syezdine iştirak itmeye haqları varmı?

Eger Ukraina cumhuriyetinden universalına baqılırsa Qırımın şimalindeki uyezdlerde mevcud şeher ve zemstvolardan Qırım meselesini müzakere ve halı için vekil çağırmaya vilâyet zemstvosınıñ haq ve salâhiyeti yoqdır. Çünki mezkür uyezdler artıq eskisi kibi Qırıma degil belki Ukraina Devlet Cumhuriyesine bağlıdır. Eger vilâyet zemstvosı Ukraina Cumhuriyetini, Ukraina hududlarını tanıyursa Melitopollardan, Berdânsklardan, Dnepropetrovskilerden vekil çağırmaya haqqı yoqdır. Binaenaleyh oralardan çağırılan vekillerin Qırım meselesini, Qırım taliyini müzakere ve hal itmek haq ve salâhiyeti haiz olamazlar.

Belki dinilecek ki: «Melitopol, Berdânsk ve Dnepropetrovsk uyezdleri vekilleri Ukraina Cumhuriyeti tanımayur ve yahud tanıyurlarsa da ukrainaya qoşulmaq istemeyurar...».

Biz buña qarşı diriz: eger mezkür uyezdler vekilleri ukrainaya qoşulmaq istemeyurlarsa bu halda bunı Qırımın merkezi olan Simferopolde degil, Ukrainanıñ merkezi olan Kiyevde söylesünler, yaki bugün mevcud olmayan Rusiye merkezine şikâyet itsünler.

Qırım yarımadasına aid işler – kerek siyasiy, idariy ve kerek ictimaiy ve iqtisadiy olsun – yalıñız qırımlılar – Qırımda mevcud milletler vekilleri tarafından hal idilmelidir. Yoqsa bugün Qırımda ayırılmış uyezdlerden bir çoq kişiler çağırub da Qırım meselesini hal itmek hiç doğrı ve qanuniy olmaz.

Vilâyet zemstvosınıñ noyabr 20-de yapmaq istedigi syezdin bir eksik ceheti daha vardır, ki o da milliy teşkilâtlardan ve diger siyasiy, inqilâbiy, demıkratik cemiyetlerden vekil davet itmedigidir. Tabiiy, vilâyet zemstvosınıñ böyle taqib itdigi bir maqsadı vardır.

Biz şunı dimek isteyurız: hakimiyet, hükümet teşkili ve şekil-i idare tayinı kibi mühim, siyasiy idariy meseleler volostnoy, uyezd zemstvoları, şeher idareleri vekilleri tarafından vilâyet zemstvosı salonında degil, belki umum qırımlılar tarafından saylanmış deputatlardan murekkeb bir parlamento tarafından bir daire-i teşriye salonında hal idilir. Eger vilâyet zemstvosınıñ bu ictimaidan maqsadı Ukrainaya keçmiş uyezdleri Qırımdan ayırmayub eskisi kibi Tavrida vilâyeti halında bulundırmaq ve bu vilâyeti yine bugün mevcud olmayan ve yarın da olacağı şübheli bulunan Rusiye merkezine bağlamaq ise bu federatsiya cumhuriyetine mahalif olacağı kibi umum Qırım Müslimanları İcra Komitesi tarafından qabul ve ilân idilen «Qırım qırımlılarıñdır» şiarına da, Ukraina Devlet Cumhuriyetiniñ universalına da muhalefdir. Binaenaleyh bu cehetlerden de vilâyet zemstvosınıñ teşebbüsiyle çağırılan syezdin virecegi qararlar doğrı ve qanuniy olamaz.

Vilâyet zemstvosınıñ davet itdigi syezd proğramınıñ 2-nci maddesinde Merkeziy hükümet teşkili, 3-nci maddesinde ise vilâyet hakimiyeti tesis meseleleri vardır.

Aceba vilâyet syezdiniñ merkeziy hükümet teşkiline haq ve salâhiyeti varmı? Doğrısı hiç añlayamadığımız «yeñi» bir mantıq! Hiç idrak idebilemedigimiz bir iş!.. hiç hal idemedigimiz bir mesele, bir muamma!..

Bizim añladığımız bir şey varsa o da vilâyet zemstvosınıñ bu syezdden maqsadı Tavrida vilâyetiniñ tamamiyetini muhafazaya çalışmaq ve Tavrida vilâyeti için yine komissarlıq teşkil itmek olmalıdır. Eger syezdin maqsadı bu ise, vilâyet zemstvosınıñ arzusı Qırımı yine, dün didigimiz kibi, hava telegrafıyle çürümiş, dağılmış merkeze bağlamaq ise ya mezkür müessese «Her millet kendisini kendisi idare itmelidir» şiarını, printsipini añlamayur, yaki añlamaq istemeyur...

Yoq, eger vilâyet zemstvonıñ bu syezdden maqsadı «Qırım qırımlıların»dır şiarını qabul iderek ahval ve zamannıñ inceligi, mühimligi sebebinden inqilâb tariqıyle Qırım Cumhuriyeti ilân itmek ise, bu bizim de arzumız, bizim de emelimiz oldığından bunı şimdiden selâmlarız. Faqat bunıñ için de milletlerin iradesini temsil idecek bir müessese lâzimdir. Bu ise henüz yoqdır... Lâkin syezdin suret-i davet ve teşkiline baqılırsa syezdi bundan pek uzaq körüniyr.

Vilâyet idaresi, vilâyet zemstvosı soñ zamanlarda biri-biri ardınca iki inqilâb heyeti teşkil itdigi halda bunlardan hiç birisi çul tutmayub dağıldığı kibi bu syezdde dahi dar maqsadlar, bir taraflı emeller taqib idecek ise bundan da bir iş çıqmayacaq, bundan da bir netice doğmayacaqdır.

Qırımın taliyi böyle bir taraflı syezdlerle hal olunamaz. Vilâyet syezdi nasıl qararlar qabul iderse itsun, bunlar Qırımda yaşayan milletleri memnün idemeyeceginden qabul ve tasdıq idilemez. Biz yalıñız «Qırım qırımlılarıñ»dır şiarını tanıdığımızdan Qırıma aid meseleler ancaq qırımlılar tarafından müzakere ve hal olunabilir imanındayız. Asırlardan beri Qırımda yaşayan, parlaq bir ananete, şanlı bir tariha, mühteşem bir medeniyete, zengin bir edebiyata ve servet-i tabiiye ve milliyeye malik olan ve bugün dahi büyük ve milliy bir varlıq kösteren ve Qırımda oldıqça büyük bir ekseriyet teşkil iden milletlerin idaresi, muqadderat-iy taliy ve siyasiy yolı, öteden-beriden kelme, toplanma rus muharrirlerinden biriniñ tabirince «Lişniy lüdi»ler tarafından hal ve tayin idilemez... Böyle meseleleri qırımlıların kendileri müzakere ider ve tayin ider.

Eger vilâyet zemstvosınıñ bu syezdi böyle birdenbire ve acelelikle noyabr 20-de yapmaqdan maqsadı Qırım Qurul tayinıñ söyleyecek sözini, virecek qararını ehemmiyetden düşürmek ise bu syezdle tatar Qurul tayinıñ şanı, şerefi ve ehemmiyeti eksilmek degil, belki daha ziyade atacaqdır, daha ziyade şanlanacaq, daha ziyade şereflenecekdir.

Qırımlıların oldıqça büyük bir qısımı ve yerlisi olan tatarlar Qırım haqqında kendi fikirini söyledi:

«Qırım qırımlılarıñ»dır didi, buña diger qırımlıların da qoşulacağına şübhe yoqdır. Qırımtatar diger milletlerle beraber mezkür şiarını yaşatmaya çalışacaqdır. Qırımın şekil-i idaresi meselesine kelince bunı da tatar ağızından 24 noyabrde açılacaq Qurultayı-Parlamentosı tayin ile bunı da umum milletlerle beraber müzakere ider.

Yaşasun «Qırım qırımlılarıñ»dır şiarı! Yaşasun Qırım Demokratik Cumhuriyeti!