1917. — № 17. — İyül 20.

 Qırım müftisi Çelebicihan efendi aleyhine vilâyet komissarı Bogdanovın vilâyet Komitesi İcraat Bürosında Tatar Batalyonı işleri haqqında virdigi dokladından soñra Büro tarafından "mesele”-i mezküre olaraq prokurorın müdde-yi umimiyeniñ bu işe dair tahqiqat-ı adliyeye kirişmesine ve elde idilecek neticeniñ hükümet-ı muvaqqataya haber virilmesine qarar virildigi ve komissar efendiniñ bu hareketi İcraat Bürosı tarafından tasvib idildigi "Y.V.” gazetasınıñ naqlen dünki nüshamızda yazılmışdı.

Biz bu haberi oqurken, taacibler içinde qaldıq!..

Parlaq bir maziye, şanlı bir tariha malik olan umum qırımtatarlarnıñ intihable mahkeme-i şeriye başına qoydıqları reis-i ruhaniyeleriniñ yine umum Qırım müslimanları tarafından intihab olunan Qırım Müslimanları İcra Komitesi reisiniñ haqqa, haqiqata, qanuna ve Qırım Müslimanları İcra Komitesiniñ qararına, tatar askerleriniñ şanlı arzularına ve nihayet irade-i milliye istinaden atdığı haqlı, meşru bir adımından dolayı; vilâyet komissarınıñ bir qaç provakatorın donoslarına ve "Yujnıye vedomosti” gazetasınıñ melüt sahifelerinde derc idilen fitnekârane bend ve habere binaen, Vilâyet Komitesi Bürosında "işi”ni baqdırması ve haqqında taqibat-ı qanuniye icra idilmesine qarar virdirmesi bilhassa böyle hürriyet ve adliyet yaşadılacağı ve her milletin haqqı tanılacağı bir zamanda büyük bir haqsızlıq olmaqle beraber aynı zamanda müftiy efendiyi ve onı saylayan qırımtatarlarnıñ namus, dini ve milliyesini tahqirden başqa bir şey degildir.

Vilâyet Komitesi İcraat Bürosında müslimanlardan da iki aza oldığı halda, Boğdanov, tatar batalyonı ve müftiy efendi işleri haqqında muzakere Büroda doklad virdikde ve müftiy haqqında taqibat-ı qanuniye qozğalması baqıldıqda Büronıñ müsliman azaları çağırılmadığı kibi, umum qırımtatarına taliqı olan bu işin muzakeresine Qırım Müsliman İcra Komitesinden de hiç kimse davet olunmamışdı.

Komissar Bogdanovın işin asılını haqiqatını teftiş itmeden Qırım müftisiniñ hükümet-i muvaqqataya inqiyad itmedigine hüküm itdirmesi ve onıñ haqqında taqibat-ı qanuniye ve taqibat-ı adliyeye kirişilmesine qarar virdirmesi hoqqa, qanuna tamamen muhalef oldığı kibi, müslimanlığımızı, tatarlığımızı da lekelemek dimekdir.

Eger komissar efendi eski idaredeki gubernatorların hükümet-i mutlaqa tarafından tayin idilen müftiler haqqında yapdığı muameleyi bugün umum müslimanlar tarafından intihab idilen müftiy haqqında yapmaya qalqışırsa, bilmiş olsun ki, qırımtatar buña musaade itmez. Zira, bugünki müftiy yaptığı ve yapacaq işlerinden yalıñız millete qarşu mesuldir. Onıñ haqqında tahqiqat icra itmek lâzim kelirse, bu iş komissarın, prokurorın degil, belki Dahiliye Naziriyle senatonıñ vazifesidir. Bunıñ için komissar efendiniñ bir qaç provakator donosına[1] "Y.V.”de fitnekârane bir maqsadle yazılmış melüt satırlara baqaraq, umum qırımtatarı tarafından seçilmiş müftiy aleyhinde, tatarın kendisine muracaat itmeden Vilâyet İcra Bürosında taqibat-i qanuniye icra idilmesine qarar virdirmesi ve müftiyi hükümete itaatsızlıqla itham itdirmesi haberi hiç şübhe itmeyurız ki, bütün qırımtatarnı heyecana ketirecek ve komissarı bu haqqsız hareketlerinden dolayı protestoya mecbur idecekdir.

Zira, umum Qırım müslimanları tarafından seçilerek iş başına ketirilen bir reis-i ruhaniy ve milliyi tahqir itmek — bütün Qırım müslimanlarını tahqir dimekdir: "Millet” ve "Millet”çiler vilâyet komissarına bu haqsız işinden dolayı aleniy olaraq protesto beyan idiyur.

Tatar askerleriniñ ayırı batalyon teşkil itmeleri ve Aqmescide kelecek Qırım Atlı Polkına qoşulmaya qarar virmeleri meselesinde müftiy efendiniñ oynadığı meşru ve haqlı roli bir qabahat sayılıyursa, roli müftiy efendi yalıñız başına yapmamışdır. Bu hususda müftiy efendi qaç adım atmış ise hepisini umum qırımtatarı tarafından sayılanan İcra Komitesiniñ qararıyle atmışdır.

Bu halda niçin yalıñız müftiy efendi itham idiliyur? Niçin yalıñız müftiy haqqında taqibat-ı qanuniye icrasına qalqışılıyur? Kerek provakatorlar ağızından, kerek "Y.V.” gazetasından niçin yalıñız müftiy Çelebiyev haqqında şikâyetler yükseliyur da, Komite haqqında tamamen süküt idiliyur?

Eger müfti itham idilmek isteniliyursa, eger müfti haqqında taqibat-ı qanuniye idilicek olur ise, bu halda bütün Komite heyeti itham olunmalı, bütün Komite azaları haqqında taqibat-ı qanuniye icra idilmelidir!

Eger tarihiy, milliy ve meşru huquqımızı istedigimiz; qırımtatarnıñ da bir millet oldığınıñ tanılmasını, onıñ da diger milletler kibi huquqına hürmet idilmesini talab itdigimiz, bir çoq senelerden beri kösterdigi sadaqatlarına rağmen huquqsız, hürriyetsiz qaldırılaraq mahrumiyetler, esaretler içinde çekişekelen müslimanların bugünki inqilâb ve hürriyetin virdigi haqlardan istifadeye qalqışması vatana hiyanet, hükümet-i muvaqqataya itaatsızlıq tanıtdırılmaq isteniliyursa, milliy provakatorlar, milliy hafiyyeler ve komissar efendi hepimizi itham itsünler. Hepimizin, bütün Komite ve mahkeme-i şeriye heyetleri haqqında tahqiqat-ı adliye icra itdirsinler.

Tatar! Seniñ 25 martda sayladığın, muqadderat-ı diniye ve milliyeñi, bütün siyasiy ve ictimaiy işleriñi kendisine tevdi itdigiñ mahkeme-i şeriye ve İcra Komitesi heyetlerine, başda reisi olmaq üzere provakatorların donoslarına binaen kadetler leke urmaq isteyurlar!

Qardaş! Üç seneden beri yuz biñlerce oğulların, qardaşların, dindaşların harb meydanlarına vatan müdafaası oğurında düşmanle köküs kererek cenk itmekde ve vatan oğurında şehidler virmekde iken onların bu fedakârlıqlarına, onların vatan için virdikleri qurbanlarına qarşulıq olmaq üzere burada vicdanınıñ hükümiyle sayladığıñ, kendisine itimad itdigiñ ve her işiñni kendisine havale ile dikik İcra Komitesi ve reisi, yalıñız provakatorların donoslarına binaen itham itdirilmek, lekelendirilmek isteniliyur.

Milletdaş! Her milletin diniy ve siyasiy huquqları tanıldığı, her qavm ve qabiliyetin arzuları, talabları isaf idildigi bu hürriyet ve halq hakimiyeti zamanında bile seni esaret içinde tutmaq; eliñi, ayağıñı bağlamaq, ağızıñı, diliñi zıncırlamaq isteyurlar. Seni yine mahkümiyetler içinde tutmaq, başın ücinda ölüm kölgeleri, qorqu lekeleri, esaret qaranlıqları uçurtmaq, eski idaredeki kibi seni komissarlar, prokurorlar ve bu suretle ruhıñı, ümidiñi, imanıñı qırmaq isteyurlar.

Lâkin, biz eminiz kesen, tul qalmış kelinleriñle, yetim qalmış çocuqlarıñle, nişanlısız qalmış qızlarıñle içeri hüzn ve közyaşlarıyle dolmış közleriñle, boşalmış köyleriñ, küçülmiş cemaatıñ, sönmiş ocaqlarıñle dayanamamazsıñ! Seniñ için bu hürriyet devrinde açılmaq istenilen eski mahkümiyet, menhus zillet qapusından içeri kirmek degil, belki o qapıyı ebediyen qapatırsıñ!..

Zira, bundan böyle tatar milleti yüzine degil, naşına bile tükürmeye müsaade itmeyecekdir...

[1] yani pravokatorlıq bir şikâyet