1917. – № 31. – Avgust 6.

 Avstriya – Alman ordularınıñ bizim cenüb-ğarbiy hatımız üzerinde icra itdikleri tecavüzlar yeñi bir şey ve beklenilmez bir iş degildi. Bu düşman çoqdan hazırladığı planında dahil idi.

1885 senelerinde Almaniya ile Avstriya-Macaristan devletleri; İngiltere, Türkiye, Romaniyanıñ hatta İsveçin bile müzaheretleriyle Rusiye üzerine saldırmaq istedikleri zaman Bessarabiyaya kirmek harb planlarında var idi. Bınıñ böyle oldığını rus erkân-i harb dairesi bir sene soñra pek eyi ögrenmişdi. Düşmannıñ o zamanki harb planı şöyle idi:

Almaniya şimalden, Avstriya cenübdan Vilno[1] boyındaki rus istihkamlarınıñ arqasına keçerek, Lehistana keçerek ve bu suretle Lehistanı tamamen Rusiyeden kesüb ikinci hatı teşkil iden istihkamları ise ya zabt yahud muhasara iderek, cenübiy cehetlerine, Bessarabiyaya doğrı yürüyücekleri muvaffaqiyet ve adem-i muvaffaqiyete bağlı bulunacaq idi.

Faqat, Odessa şeheriniñ zabtı ve ilhaqı düşmannıñ o zamanki planlarında yoq idi. Kendisinden Almaniya ve Avstriyaya zahire ve hamm-ı emtia taşılması için Odessa rus ziraatçılarına bıraqılacaq idi.

İşte, Alman ve avstriyalıların bundan 32 sene muqaddem çizdikleri planıñ ilk qısımı 1910 senesinde icra idildi. Tabiiy, Asvens qalesi rus askeri tarafından uzun bir müddet qahramanca müdafaa idilmeyedi, ve bu Fransa dahiline olan Alman orduları aqqını Fransızlar tarafından şiddetli mümaneet tesaddüf itmeyeydi, mezkür planıñ birinci qısımı daha evel icra idilmiş olurdı.

Şimdi Alman ve avstriyalılar 1885 senesinde çizdikleri plannıñ ikinci qısımını icraya qalqışdılar. Hiç şübhe yoq, Almanlar planlarınıñ ikinci qısımını da daha evel icra idebilirdilerdi. Faqat onların bekledikleri bir zaman var idi ki, o da Podolsk ve Bessarabiya havalilerindeki ekinnlerin pişüb kemala kelmesi idi. Zira, Almanlar mezkür vilâyetlerde kendi ordularınıñ pek çoq zahire ve hayvanat bulacağını pek eyi biliyurlardı. Bunlarınıñ ikinci qısımınıñ mevqi icraya qonulmasınıñ tehiri, ancaq bundan ileri kelmişdi. Yoqsa Podolsk ve Bessarabiya içerilerine yürümek için alman ve avstriyalılar keçen seneden beri büyük hazırlıqlar körmekde idiler.

İşte, bekledikleri zaman kelmesiyle iyül başlarından itibaren, cenübiy-ğarbiy hatımızdan almanlar tecavvüzkârane harekete başlayaraq az zaman zarfında büyük mevqiler kördiler. Tabiiy, onların bu mevqiyetlerine rus ordularındaki intizamsızlıq, asker de baş köstermiş itaatsızlıq ve ruh düşkünliginiñ de qısmen faidesi olmışdır.

Aceba, alman ve avstriyalılar planlarınıñ ikinci qısımını da tamamen mevqi-i icraya qoyabilirlermi? Podolsk ve Bessarabiya havalilerine kirerek Odessaya qadar yürüyebileceklermi?..

Bu suallere muqni bir cevab virebilmek düşman tecavvüziniñ bundan soñra alacağı renge bağlıdır. Biz şimdilik yalıñız düşmannıñ «Çernoviç»den Qara deñize qadar imtidad iden sevq-ül ceyş hatınıñ ne kibi bir ahval ve şarait dahilinde bulundığını mezkür hatdaki düşman ordularınıñ bulundıqları mevqilerini söylemekle iktifa idecegiz.

General Terbahın kumandasında bulunan Çernoviçi işğal iden Üçünci Avstriya Ordusınıñ sağında Macar generalı Keveş fon Keveşhazeniñ kumandasındaki 5-nci Avstriya Ordusı bulunaraq, Yaşi[2] – Kişinöv cehetlerinde hareket itmekdedir. Bunıñ cenübında ise Makenzenniñ kumandasına tabi üç ordu bulunaraq, bunlardan birincisi – 1-nci Avstriya Ordusı olub general Arc’ın kumandası altında Dorna-Vatr’dan[3] Şuşıç[4] vadesine imtidad iden havalide hareket idiyur. İkincisi – 2-nci Alman Ordusı olub general Falkenhaynnın[5] kumandası altında Şuşıç’den Tuna nehirine qadar uzanan mevqide iş körüyür. Üçüncisi – Bulğaristannıñ 3-nci ordusı olub general Tuşev’in kumandasında Dobrucada hareket idiyur.

Şimdilik general Keveş ile general Arc orduları harekât-i harbiyeye başladılar. Bu iki ordu ricat itmekde olan rus askerleri arqasından taban tabana kiderek, Siret nehiriniñ sağ mansıbı olan Suçava vadisini tahkim itmeye oğraşıyur. Hazırda ise düşmannıñ matmah-ı nazarı Çernoviçden cenübe doğrı kiden Redeuç[6], Roman, Bakeu[7], Fokşani[8], ve Galats[9] demiryollarına dikilerek, bu yolları zabt itmek isteyur. Eger general Keveş ve general Arç orduları mezkür demiryolları zabt idebilirlerse, düşmannıñ tezlikle Bessarabiya dahiline ilerileyeceklerine şübhe yoqdır.

Hazırda düşman mezkür demiryolların bir qısımını ele keçirmeye muvafıq oldı ki, yolların bu qısımı Çernoviçin cenübdaki olaraq 25 vörst qadar bir mesafedir. Ayn zamanda Seret’in sol sahilindeki demiryolların da bir qısımı zabt itdi.

Soñ kelen haberlere köre, düşman Romaniya hatındaki Kimpolung şeherini işğal itdikden soñra, Bistriç[10] nehirniñ şarq sahiline keçerek, Peşkana cehetlerine doğrı yürümeye başlamışdır, Peşkani, Yaşı. Kişinöva, Odessaya kiden demiryolların bağlandığı noqtadır.

İşte şuraya qadar virdigimiz malümatdan dahi añlaşılacağı üzere eger Alman ve Avstriya orduları bugüne qadar oldığı kibi, bundan böyle dahi rus orduları tarafından şedid ve qatiy bir mümaneet körmezlerse, yaqın bir zamanda yuqarıda kösterdigimiz planlarınıñ ikincisi qısımını dahi mevqi-i icraya qoyabilmeleri ihtimal haricinde degildir.

«Yaşı» şeheriniñ tahliyesi, Romaniya qıral ve qıraliçesiniñ bütün ailesiyle Rusiye dahiline naql idilmesi, Rumın hükümeti müesseseleriniñ bütün heyetleriyle Herson vilâyetine taşınması da bize bir şeyler añlatmadan qalmayur. Odessanıñ tahliyesine başlandığına dair matbuatda yazılan haberlerin tekzib idilmesine rağmen, Odessa ve Kişinöv haqqında dürlü-dürlü şayialar artmaqdadır.

Şayialara inanmaq adetimiz degil ise de, ateş yanmadan tütün çıqmayacağını da bilmez degiliz!..

[1] Yani Litvanyanıñ merkeziy şeheri Vilnüs

[2] Yassı

[3] Vatra-Dorney (Romaniya)

[4] Sušice (Çehiya)

[5] Erih fon Falkenhayn

[6] Redeuţi (Romaniya)

[7] Arap hurufatında "یاکه اول” kibi yazıla

[8] Focşani (Romaniya)

[9] Galaţi (Romaniya)

[10] Bu yerde Bistritsa (Bistriţa) deryası olsa kerektir (Romaniya)