1917. – № 41. – Avgust 17.

      Bir buçuq ay qadar bir müddet hazırlandıqdan soñra, büyük debdebe ile Moskvada «Devlet Müşaveresi» bayrağı altında ictima itmiş Devlet Müşaveresiniñ haiz oldığı ehemmiyet haqqında qatiy ve açıq bir fikir beyan idebilmek için o Müşaverede toplanmış bütün teşkilâtlar vekillerini de diñlemek lâzimdir. Biz ise şimdilik yalıñız hükümet-i muvaqqata azalarından Kerenskiy, Avksentiyev, Prokopoviç ve Nekrasovın beyanatlarını diñleyebildik. Başqalarınıñ fikir ve mulâzahalarını henüz işitmedik.

Hükümet vekilleriniñ beyanatlarında pek qatiy, pek şedid, pek titis hatta pek tehdidli sözler var idi. Bu beyanatları oqurken, bilhassa sotsialist Kerenskiyniñ deklatsiyasını diñlerken insan ğayr-ı ihtiyariy olaraq kendisini Stalıpınler, Goremıkinlerin devirlerinde his idiyur ve bu sözlerin hür Rusiyeniñ eski paytahtında toplanmış bir Devlet Müşaveresi kürsi-i adalettinden degil, devir-i sabıqdaki «Şura-ı Devlet» tribunasından söylendigine hükm idecegi keliyur.

Ministler yeñi hiç bir şey söylemediler. Yalıñız eski devir ministleriniñ sözlerini tekrar itdiler. Hatta bazı hususlarda onlardan da ileri kitdiler. Eger «hür Rusiye»niñ «inqilâbçı hükümeti» azalarından beyanatları hulâsa idilecek olursa şöyle söylemek mümkündir:

«Malıñızı, canıñızı qurban idiñiz. Maddiy ve maneviy bütün quvetiñizi viriñiz. Hükümetin hareketlerini tenqid idenler haqqında eñ qatiy ve müdhiş tedbirler ittihaz olunacaqdır. Biz ne sağar, ne sollar tarafından vaqi olacaq teşebbüslerden qorqmayız. Hükümete inqiyad itmek istemeyenlere hükümetin kim oldığını tanıtdırırız. Viriñiz, qurban viriñiz, memleketin necat ve selâmet ancaq qurbanle olacaqdır. Hükümet ne sağlara, ne sollara istinad itmedigi halda yine quvetlidir...».

İşte şu sözlere diqqat idilsin! Eski idare Şura-ı devletinde söylenen deklaratsiyadan farq varmı? Kerenskiyniñ söyledigine köre, hükümet-i muvaqqata ne demokratiya, ne burjuaziya quvetlerine istinad itmese de bile quvetli ve mevqiyi sağlam imiş. Bu halda aceba, hükümet-i muvaqqata kime istinad idiyur? Devlet Müşaveresiniñ kendisinde ictima itdigi büyük teatro lojelerinde[1]oturan ve kendilerine bütün Müşavere Meclisiniñ ayağa qalqaraq, araz-ı ubudiyet itdikleri Rusiye dümencilerinemi?

Hükümet adamlarınıñ saatlarca söyledikleri deklaratsiyalarında biz maatteessüf, cumhuriyet kelmesine hiç tesaddüf idemedik. Bu pek ğarip olmaqle beraber ğayet acınıqlı bir haldır. Biz bunıñ böyle olacağını, Moskva Müşaveresinden büyük ve yeñi bir şey beklemek mümkün olamayacağını 13 ağustosda çıqmış «Millet»in baş maqalesinde yazmış idik[2]. Teessüf olunur ki, bizim o zamanki mütalaamız yañlış çıqmadı.

Moskvada davet idilmiş Devlet Müşaveresinde inqilâb aleyhdarları bizce «mechül» olan bir quvete istinad iderek, inqilâbçı demokratiyayı muharebeye davet itdiler. Hiç şübhe yoq artıq Rusiye demokratiyası kimlerle iş körecegini bilmiş ve oña köre hazırlanmışdır... Rusiye inqilâbçı demokratiyası kimlerle iş körecegini bilmiş ve oña köre hazırlanmışdır... Rusiye inqilâbçı demokratiyası zaten bunı evelden biliyurdı. Bilmeseydi Moskva Müşaveresi aleyhinde bulunmazdı. Bu Müşaverede her ne qadar inqilâbın yaşadılması haqqında da söz söylenmiş ise de, mezkür Müşavere müteşşebbüsleriniñ baş maqsadları Moskvadaki Devlet Müşaveresinde inqilâba inqilâba mezar qazmaq ve hürriyeti defin itmek idi!..

Baqıñız, haqiqiy inqilâbçılar ve ahrarın neşir-i efkârı olan «Dela naroda» gazetası Moskva Müşaveresi haqqında ne diyur:

«Ministrlerin beyanatlarında her şey var, yalıñız monarh sözi yoq, faqat, eger onlara yapacaq işleriniñ cezasız qalacağına bir daqiqa emin olaydılar, monarhı da ileri sürerlerdi. Memleketde bir avuç miqdarında olan bu insanlar, Romanovlar zamanındaki kibi, bütün Rusiye namından söz söyleyurlar. Onlar yine milletlere huquqsızlıq, canavarlıq, hiyanetlik, zalım rejimi doğurmaq isteyurlar ve qatiy olaraq o menhus idareniñ iqamesine çalışıyurlar.

Her zaman millete qarşu kider, onı bütün qalbiyle tahqir idenler şimdi yeneden oña yükseklerden baqmaq, onı tekrar egerlemek isteyurlar. İnqilâba, memlekete ve qalqqa su-i qasd yapmaya qalqışıyurlar. Onlar pek açıq olaraq kendi lisanlarıyle öz maqsadlarını añlatdılar. Madamki onlar bu maqsadle müşavereye toplandılar, o halda onlara demokratiya lâzim olan cevabı verir. Demokratiyanıñ virecek cevabı da pek qatiy ve aydın olmalıdır. Zira, inqilâb düşmanlarıyle hiç bir dürlü muzakerata kirişilemez. Düşmanle dögüşülür, onıñle qonuşılmaz.

Demokratiya Moskvada onların programına qarşu kendi programını qoyöalıdır... Demokratiya ve kendi emegiyle keçinenler kendisini tehlükeniñ hangi tarafından tehdid itdigini körsünler. Köyliler de añlasun ki, onı topraq ve iradeden mahrum itmek isteyurlar.

İşçiler dahi bilsin ki, onı tekrar esaretin, açlığın, faqirligin demir quçağına atmaq isteyurlar.

Askerler de bilsin ki, onları tekrar kumandan efendileriniñ «distsiplina»sına esir iderek, yalıñız Rusiyeniñ «cessür» oldığı hususında müttefiqlarınıñ imanını artdırmaq maqsadıyle haddsız, hesabsız qan aqıtmaq isteyurlar!..

Bütün Rusiye milletleri de bilsinler ki, onları Rusiye hükümdarlarınıñ «meşru ve adil hududları» bekleyur!

Bütün demokratiya bunı aydın ve muayyen olaraq bilsin ve inqilâbı «alçaq adamlar»ın şerinden qurtarmaq için habl-i metine sarılsınlar!

İnqilâb tehlükede; yaşasun inqilâb!»

****

Evet, Rusiye inqilâbı tehlükededir, faqat inqilâb yaşayacaq, iniqlâb hüküm sürecek, demokratiya onı yaşatacaqdır. İnqilâbçı demokratiya inqilâbın yaşaması, hürriyetin hükümferma olması için bütün quvetini sarf idecek, inqilâb için belki ölecekdir. Faqat inqilâb ve hürriyet yaşayacaqdır. Yaşasun inqilâb! Yaşasun hürriyet, yaşasun inqilâbı doğuran ve yaşatan demokratiya! Yaşasun muhtariyetli cumhuriyet!..

Moskva Müşaveresi burjuaziya ve eski idare tarafdarlarınıñ demokratiya ile dögüşmesi için yapılan siyasiy bir harb meydanıdır. O Müşavere kadetlerin, burjuaziyanıñ soñ ümidleri, soñ tecribeleridir. Faqat, inqilâbçı demokratiya alemindeki halet-i ruhiyeye baqılırsa, kadetlerin bu siyasiy mübareze meydanından da mağlüb çıqacaqları, qurdıqları tuzaqlarına kendileriniñ düşecekleri añlaşılıyur. Biz böyle görüyür, böyle añlayurız. İmanımız böyledir!..

Zira, bugün Goremıkinler, Ştörmerler yollarıyle kitmek, Milikovlar imperializm siyaseti qullanmaq, «Harb nihayetine qadar devam itmelidir» şiarını destur-ı ittihaz itmekle memleket qurtarılamaz. Memleketi qurtaracaq, inqilâbı yaşatacaq başqa şeydir. Faqat, teessüf olunur ki, onı açıqdan söyleyecek adam henüz körünmedi. Onı söylemeye ya ministrlerimizde cesaret-i medeniye yoq, yaki hürriyet yoq! Yalıñız qanle, yalıñız demirle iş bitmeyur!..