(Tahallüsleri Ali, Hapishorlı, Dragon)

(ömüri, icadı ve ilmiy işi böyünca biobibliografik malümatı)

Doğulğan senesi ve yeri:

1949 senesi, iyul 11-de, Özbekistannıñ Samarqand vilâeti, Kattaqurğan rayonı, Kattamiñ kolhozına baqqan Valican köyünde doğdı. Babası Ali Dragon, anası Ayşe Kerim bala-çağaları ile o deşetli 1944 senesi Qırımnıñ Suvdağ rayonı, Qapıshor köyünden sürgün etildiler – cezağa oğratıldılar.

Tahsili:

Yusuf Ali orta mektepni bitirdi, orduda hızmet etti, Taşkent devlet üniversitetinde – rus filologiyası fakultetinde tasil aldı. Mektepte hoca çalıştı. Soñra «Lenin bayrağı» gazetasında edebiyat ve sañat bölüginde muarrir, içtimaiy-siyasiy ve edebiy-bediy «Yıldız» mecmuasında nesir eserleri bölügi mudiri, Nizamiy adına Taşkent devlet pedagogika institutında (şimdi üniversitet) muallim, Özbekstan devlet Teleradiokompaniyasında qırım tili âyınları muarriyetiniñ mudiri vazifelerinde çalıştı.

Eserleri (qısqa malümat):

Yusuf Aliniñ «Men seni unutmadım» serlevhalı birinci eseri – novellası 1976 senesi dünâ yüzüni kördi. Ondan soñ o sıra-sıra eserler ârattı ve derc etti. «Bir gece», «Ant», «Yürekten silinmez izler», «Ayaq sesleri», «Sugüt pıtaçığı», «Ana», «Olümden küçlü», «Söyleñiz, ne içün?!», «Sevinç közyaşları», «O aziz sımalarnıñ izinden», «Tilsiz şaatlar»… kibi povest, hikâye, esseleri işte bular cumlesindendir. Bunıñle bir sırada o, S. Yunusovnıñ «Kemane», E. Ozёrskiyniñ «Üçkoşe», Alen Hilleriniñ «Tiri yaqılğan dülber», Batullanıñ «Moor»… kibi onlarle eserlerni qırım tiline çevirip, qırım oquyıcısını ğayrı halqlarnıñ edebiyatı nümünelerile tanış etti. Yusuf Aliniñ qalemi astından çıqqan eserler esasen «Yıldız» mecmuasında, «Lenin bayrağı» ve «Qırım» gazetalarında, çeşit muellifler cıyıntıqlarında dünâ yüzüni kördiler.

Bundan ğayrı o eki qısımdan ibaret «Qırımlılar» serlevhası ile çıqqan bediy - publitsistika kinofilmaniñ muellifidir.

İş yeri:

Yusuf Ali bugün de - bugün Qırım mühendislik ve pedagogika üniversitetiniñ qırımtatar ve türk filologiyası fakultetinde çalışa. «Çetel Qırım milliy edebiyatı» feninden ders bere. Çeşit ilmiy konferentsiyalarda iştirak ete. Meselâ, 2009 senesi olup keçken IV Uluslararası Büyük Dili Qurultayı denilgen Halqara Konferetsiyada iştirak etip, «Memet Vani Ürtseverniñ edebiy mirasında çar akimiyetiniñ aksi» mevzuda çıqış âptı ve mezkür ilmiy-araştıruvğa ilim-fen eâtı tarafından yüksek qıymet kesildi. Hocalıq faaliyetile bir sırada o ilim ve icat ile oğraşa. Onıñ bediiy eserlerile birlikte edebiyatşınaslıq, folklorşnaslıq mevzularında maqaleleri de matbuatta muntazam sürette basılıp kelmekte. Yusuf Aliniñ daha yaqınlarda hem Qırım, hem de rus tillerinde «Çetel Qırım milliy edebiyatına bir nazar» serlevhalı ilmiy işi kitap olaraq neşirden çıqtı.

Eserler (tolu malümat):

Nesir:

1. Men seni unutmadım. Novella. (Lenin bayrağı. 1976.)

2. Yürek faciası. Hikâye. (Lenin bayrağı. 1976.)

3. Ölümden kuçük. Hikâye. (Lenin bayrağı. 1977.)

4. Aşıqnıñ nidası. Hikâye. (Lenin bayrağı. 1977.)

5. Ğamlı közler. Hikâye. (Lenin bayrağı. 1978.)

6. Sevgi tüşü. Hikâye. (Lenin bayrağı. 1978.)

7. Söyleñız ne içün?!. Hikâye. (Lenin bayrağı. 1979.)

8. Ant. Hikâye. (Lenin bayrağı.1979.)

9. Bir gece. Hikâye. (Yıldız. 1976. №5. 125-129 saifeler)

10. Yürekten silinmez izler. Hikâye. (Yıldız. 1982. №5. 111-115 s.)

11. Abide ögünde. Hikâye. (Yıldız. 1983. №2. 99-103 s.)

12. Ayaq sesleri. Hikâye. (Yıldız. 1983. №2. 103-106 s.)

13. Tap pıtaçığı.. Hikâye. (Yıldız. 1984. №5. 87-92 s.)

14. Ana. Hikâye. (Yıldız. 1985. №2. 64-68 s.)

15. Ökünç ve elem közyaşları… Hikâye. (Qırım. 2003. Aprel 11.)

16. O aziz samalarnıñ izinden… Esse. (Qırım. 2004. Yanvar 16.)

17. Professor. Esse. (Qırım. 2008. dekabr 27. №99.)

18. Eki Qaya. Hikâye. (Qırım. 2009. iyun 11. №52).

19. Yürek sadaları. Povestten parça. (Qırım. 2009. avgust 9. №63.)

20. Tilsiz şaatlar. Povest. (Yıldız. 1981. №5. 74-98 saifler)

21. Sararğan kâğıtlar. Povest. (Yıldız. 1987. №3. 95-112s.)

Tercimeler:

22. Alen Hilleri. Tiri yaqılğan dülber. Hikâye. (Cihan edebiyatı. Qırım. 2008. aprel 5. №52).

23. Uktam Hakimali. Vatan duyğusından yüksek duyğu yoq. Esse. (Cihan edebiyatı. Qırım. 2010. oktâbr 30, noyabr 3, noyabr 6. №82, 83, 84)…

Folklorşnaslıq:

1. Mağrur ecdadlarımıznıñ ruhu memnyun olmalı. Publitsistika. (Qırım. 2003. iyul 11)

2. Tama - tama göl olur. Publitsistika. (Qırım. 2003. Oktâbr 31.)

3. Folklor ameliyatı. Publitsistika. (Suvdağ sesi. 2003. Noyabr 8.)

4. S. I. Mirerniñ Ahmet Ahay haqqında toplağan materialları. Publitsistika. (Nauçnıy byulleten. 2004. №1. 14-15 s.)

5. Bir Qırım ziyalısınıñ mirası. Publitsistika. (Qırım. 2005. Yanvar 16.)

6. Qırım milliy folklorınıñ büyük tedqiqatçısı. Publitsistika. (Yıldız. 2005. №3. 125-132 s.)

10. Çora Batır. Epos – destan. (Qırım 2005. iyun. 15.)

11. Vaqıt keskin qılıçtır. Publitsistika. (Qırım. 2005. iyul 9.)

12. Köroğlu. Epos – destan. (Yıldız. 2007. №2. 64-72 s.)

Edebiyatşnaslıq:

1. Ulu mutefekkir. (Abu Ali Al Usein Ibn Abdulla İbn Sina doğuvınıñ 1000 yıllığına. Yıldız. 1980. №5. 148-150 s.)

2. Edipniñ faaliyeti. (Mirmuhsinniñ 60 yaşı munasebetile. Yıldız. 1981. №3. 146-147 s.)

3. Çetel qırımtatar edebiyatı haqqında bazı tüşünceler. Monografiya. (yıldız. 2006. №1. 99-123 s.)

4. Çetel Küreşçen Qırım milliy edebiyatı. (Feyzi Rahman Ürterniñ icadına bir nazar. Qırım. 2007. iyul 19.)

5. Memet Niyaziy: «Öz ürtumda ğaripmen…». (Qırım. 2008. Mayıs 28.)

6. Qırımlınıñ yürek nidası. (Sadıh Aci - Selimovnıñ «Keçken kunler» destanı hususta tüşünceler. Qırım. 2009. mart 25. №23.)

7. Üç levha. (Sürgyunlik erlerdeki icadiy sımalar haqqında ve aynı zamanda «Lenin bayrağı» gazetası üzerinde tüşünceler. Yañı dünya. 2007. Aprel 28. №17.)

8. İsmail Asan oğlu Kerim cenaplarına açıq mektüp. (Qırımlı alimniñ basıp keçken enişli - yoquşlı omür elu üzerinde bazı tüşünceler. Qırım. 2005. Oktâbr 1.)

9. Çetel Qırım milliy edebiyatında çar Rusiyeniñ aksi. (Türkiyeniñ Bilkent ve Qırım mühendislik ve pedagogika üniversiteti ile beraberlikte keçirilgen «Uluslararası Büyük Türk dili IV Qurultayında yapılğan çıqış. Qırım. 2009. Oktâbr 10.)

10. İstiqlâl meşali. (Cafer Seydametniñ omür ve icadiy faaliyeti haqqında bazı tüşünceler. Qırım. 2010. Noyabr 6. №84).

11. Sadıh Aci Selimniñ «Keçken kunler» destanında sürgyunlik mevzusını tasvirlev usulı. «İlmiy bülleten» mecmuasınıñ saytında: http: // ilmiybulleten.uaprom.net

12. Cafer Seydametniñ vefatına 50 yıl toluvı munasebetile. (Ayatı ve icadiy faaliyeti. «Ilmiy bülleten» mecmuasınıñ saytında: http: // ilmiybulleten.uaprom.net

Toplu neşirler:

1. Fesilgen qoqusı. Povest ve hikâyeler. (Taşkent. Ğafur Ğulâm adına edebiyat ve sañat neşiriyatı. 1985. 125-190 s.)

2. Qırım milliy folklorınıñ büyük tedqiqatçısı. (Simferopol. Dolâ. 2006. 110-165 s.)

Ayrı neşirler:

1. Çetel Qırım milliy edebiyatına bir nazar. (Aqmescit. 2007.)

2. Literatura krımskogo zarubejya. (Nekotorıye razmışleniya.) (Aqmescit. 2007.)

Kinofilmler:

1. Qırımlılar. Bediy - publitsistika sinema (1 = nci qısım. 1996.

2. Qırımlılar. Bediy -publitsistika sinema (2 = nci qısım. 1997.)