1917. – № 103. – Noyabr 13.

Eski idare devirinde ğayr rus milletlerin her işine fena közle baqılub, onların eñ masum hareketleri bile su-i tefsire oğrardı. Mekteb açsalar, ana esasında ders virseler, milliy dilde kitab ve gazeta neşir itseler, milliy, diniy ve medeniy huquqlarınıñ tanılmasını dileseler haman onların «separatist» oldıqlarına hüküm idilerek mektebleri qapadılıyur. Muallimleri süriliyur ve qatiy bir tarassud altında bulundırıyurlardı.

Vaqtaki hürriyet keldi, vaqtaki «Hür millet kendi işini kendisi idare itmelidir!» şiarı ilân idildi. Hürriyete qadar mahkümiyetler,huquqsızlıqlar içinde yaşayakelmiş milletlerden her biri kendi milliy emellerini yaşatmaya qalqışdı. Bu cümleden olaraq qırımtatarlar da kendi idarelerini kendi qollarına alaraq diger milletlerden her biriniñ huquqına hürmet ve riayet itmekle beraber kendi işlerini kendisi idare itmeye başladı. İnqilâb ve hürriyetin umume bahs itdigi yuqarıda şiardan o da istifadeye çalışdı. Komite teşkil itdi. Mahkeme-i şeriyesini islâh ile evqaf idaresini eline aldı. Başqa milletler kibi o da milliy asker alayları teşkiline teşebbüs itdi.

Onıñ bu teşebbüslerine de eski idaredeki kibi başqa renk, başqa şekil virilmek istenildi. «Tatarlar hanlıq qurmaq, diger milletleri esir itmek Rusiyeden ayırılmaq ve daha bilmem ne yapmaq isteyurlar» dinildi. Komiteniñ bütün işleri bir tarafdan eski idareniñ bıraqdığı mirasdan henüz qurtulamamış memurların ğayretiyle Qırımın müntehab müftisi tevqif olundı. Komiteniñ naşir efkârı olan «Millet» gazetası idarehanesi, hürriyetin şuaatı altında «Her kesin iqametgâhı taarruzdan masundır» qanunı hüküm sürmeye başladığı bir zamanda basıldı. Talandı. Yazıhanede bulunan bütün evraq ve muqalât müsadere idildi...

Komite memleketde anarşi çıqacağını düşünerek buña meydan virilmemesi için, Qırım Atlı Polkınıñ arqada bulunan qısımınıñ Qırıma ketirilmesini istedi. Harbiye Nezaretiniñ bu hususda müsaide müsaadesini de aldı. Faqat Qırımın başında bulunan memurlar komissarlar:

«Tatarlar hakimiyeti kendi ellerine alacaqar» diye hükümet-i muvaqqataya şikâyetnameler könderdiler... Bütün quvetleriyle polkın Qırıma kelmemesine çalışdılar.

Dirken bolşevikler qıyamı başladı. Merkez dağıdıldı, hükümet yıqıldı. Paytahtlarda başlamış anarşi ve Dahiliy Muharebe bütün memleketi ve bu cümleden olaraq Qırım yarımadasını da tehdide başladı. İcra Komitesi Qırımda anarşi çıqarmamaq için bir inqilâb heyeti teşkil ile buña başqa milletler teşkilâtlarından da vekiller davet itdi. İcabet iden yalıñız ukrayinler oldı. Hükümet-i merkeziyeniñ yıqılmasıyle onıñ vilâyetlerdeki şubeleri maqamında olan komissarlıqlardır. Quvetden, nüfuzdan düşdi. Anarşiniñ ögini almaqdan aciz qaldı. Qırımtatarları İcra Komitesi Tavrida vilâyetiniñ Melitopol şeherine qadar kelen anarşiyi Qırıma bıraqmamaq ve Qırımdaki sulh, asayişı muhafaza itmek her milletin malını, namusını, hayatını ve canını qurtarmaq için milliy militsiya teşkil iderek Qırımın merkezi olan Aqmescidi müdafaaya başladı. Şeherin nizam ve intizamınıñ saqlanmasını şeher komendantı tatar batalyonına havale itdi. Bu sayede mahalliy bolşeviklerin çıqışlarınıñ ögi alındı.

Faqat, eski idare közligi ile baqmaya alışmış bazı vatandaşlarımız tatarların bu güzel işlerine başqa mana virdiler. «Tatarlar «vlasti» kendi ellerine alıyurlar...» didiler. Hele Qırım Atlı Polkınıñ yola çıqtığı haberi kelince tatarlar haqqında bir çoq qara fikirler, yalan şayialar, daha doğrısı provakatsiyalar dağıdılmaya başladı. Noyabr 3-de Bağçasarayda olmış milliy debdebe haqqında ne qadar çirkin yalanlar söylendigi malümdir. Faqat o kün bunları söyleyenleri yüzleri qızardı.

Şimdi de: «tatarlar artıq Qırımı kendi ellerine alub Qırımda yalıñız kendi hakimiyetlerini yaşatmaya ve başqa milletleri mahküm itmeye qalqışdılar» ve: «tatarlar başqa milletleri şöyle yapacaq, böyle idecek» diye ğayr milletler arasında fitne ve fesad tuhmları ekdikleri kibi şayed tatarlar Qırımın idaresini ve hakimiyetini kendi ellerine alırsa Qırımda mevcud bütün müesseselerde hıdmet iden rusların ve müsliman olmayan milletlerin terk-i işğal itmeleri hususında teşviqatda bulunıyurlar...

Noyabr 10-da ictima itmiş Amele ve Askerler Şurasında inqilâbçı «Semönova» hanım bile müslimanlara «şovinistler» dimekden çekinmemişdir.

Ne yañlış fikirler, ne fena su-i tefsirler! Biz bütün varlığımızle bu yalanları, bu şayiaları protesto iderek açıqdan açığa umum qırımlılara diyurız:

Başda Qırımın müftisi ve Qırım Müslimanları İcra Komitesiniñ reisi Çelebicihan efendiniñ bu nushamızda derc itdigimiz nutqını oquyıñız[1]. Tatarlar hiç bir zaman başqasını taht-ı esaretde bulundırmadığı kibi bundan böyle dahi başqa milletlerden ayırılmaq ve hakimiyeti kendi eline alaraq diger milletleri mahküm itmek fikirinde degildir. Qırımtatar umum Qırım yani Qırımda yaşayan bütün milletlerle beraber kitmek isteyur. Qırımı qırımlılarle beraber anarşiden qurtarmaq arzu idiyur. Qırımı umum qırımlılarle birlikde ihya, imar ve mesud itmek dileyur. Tatarlar nasıl başqa milletlerle beraber felâket çekmiş ise, yine onlarle beraber mesud olmaq isteyur. Keliñiz, diyur, birlikde Qırımı qurtaralım, birlikde onı idare idelim. Birlikde mesud olalım... diyur.

Umum Rusiye qardaşlar, vatandaşlar muharebesi ateş içinde qalmış iken, memleketin her tarafında anarşi hüküm sürmekde iken Qırımın da bu felâkete maruz qalacağını düşünen tatar bütün quvetiyle onıñ muhafazasına teşebbüs iderek bütün milletleri teşrik masaya davet itdi. Çünki tatar nizamsız ve intizamsız yaşayamaz, o anarşiyi sevmez. O kendisinde bulundığı memleketde sulh ve asayişın, sükünet ve rahatlığın bozulmasına razı olamaz.

Qırımtatar inqilâb ve hürriyetin doğurdığı büyük sotsialist fırqaları tarafından tasdıq ve ilân idilen «Her millet kendi işini kendi körmelidir» şiarını kendisine destur-ı ittihaz idirek işe başladı ve qomşularını da davet itdi ve idiyur. Ukrayina vumhuriyeti ilân idildikden soñra ise Qırım merkezi Rusiyeden tamamen ayırılub uzaqlaşdı. Qırımın nizam ve intizamına aid talimatlar bundan soñra başqa yerden kelemeyeceginden ve kelse dahi bu talimatlar Qırım ve qırımlılarınıñ ihtiyacatına muvaffaq olamayacağından Qırım Müslimanları İcra Komitesi keçirdigimiz tarihiy künlerin ehemmiyetini nazar diqqata alaraq Qurul tayin açılmasına da baqmayub noyabr 11-de yarı giceden soñra «Qırım qırımlılarıñdır» şiarını qabul ve ilân itmeye qarar virdi. Komite bu qararını umum qırımlılara yani tatarlara, ruslara, ermenilere, rumlara, yehudilere, qaraimlere, nemselere ve bütün teşkilât-i milliye ve umumiyeye arz itmeye, Qırımın idaresi ve muhafazası için umum qırımlıları işe davet itmeye qarar virdi.

Tatarlar: «Qırım tatarlarıñdır» dimeyub «Qırım qırımlılarıñdır» didi. Bu halda ötede-beride «tatarlar şöyle yapacaq, böyle idecek» diye dürlü yalanlar neşir itmek fitnecilik ve fesadcılıqdan başqa bir şey degildir. Bütün siyasiy fırqalar bilhassa inqilâbçı fırqaların programları da muhtariyeti tanımayurmı? Eger o inqilâbçılar, o sotsialistler haqiqiy inqilâbçı, haqiqiy sotsialist iseler bunda qorqılacaq, ürkecek bir şey olmadığını pek eyi bilseler kerekdir...