"Elyazma kitapları" İlmiy Araştırma Merkezi
Главная | Каталог файлов | Регистрация | Вход
 
Пятница, 24/03/29, 18:24
Приветствую Вас Гость | RSS
Navigatsiya
Kategoriyalar
Proje haqqında [2]
Noman Çelebicihan [4]
Hasan-Sabri Ayvazov [55]
Habibullah Odabaş [43]
Osman Murasov [3]
Cemil Kermençikli [7]
Abdurahman Qadrizade [3]
Cafer Seydahmed [4]
Midhat Rifatov [1]
Osman Aqçoqraqlı [4]
Ethem Feyzi [4]
Kemal Cemaledinov [4]
Mehmed Arif [1]
Seyidcelil Şemi [1]
Yaqub Fevzi [1]
Yusuf Vezirov [3]
Belâl-Faiq Qabacanov [2]
Umer Necatiy Seydahmed [1]
Abbasov [1]
Muallim Hafiz Abdullah [2]
Qasım Abdullah [0]
Ahmed Abdullayev [1]
Cemaleddin Abdurahman [2]
Nimetullah Abdurahmanov [0]
Abduraşid Ibrahimov [1]
Umer Abdülaziz [1]
Şemseddin Abdülhalil [1]
Abdülhamid [1]
Ayşe Abdülhayeva [1]
Muallim Celil Abdülqadir [1]
(ع.) A. Abdulqayum [1]
Abdürefi Abiyev [1]
Nureddin Ağat [1]
Benyamin Ahmedov [1]
Müsemma Ahmedova [1]
Rustem Ahundov [1]
Merğube Aqçurina [1]
Fevzi Altuq [1]
Alub-Qaçqan [1]
B. [1]
B.F. [1]
B.M. [1]
Abdurahim Bahşış [1]
Hüseyin Baliçiyev [1]
Hasan Basariy [1]
Yahya Bayburtlı [1]
Hamdi Bekirov [1]
Bekirova F. [1]
Evliya Beytullah [1]
Mustafa Bisim [1]
H. Bolatukov [1]
Qurtseyid Bozguziyev [1]
ع.ک. Burnaşev [1]
Soyadlar bazası
"Tamırlarıñnı ögren"
Aqmescit Devlet Arşivinde
Soyadıñnı tap!
Statistics
Продвижение неизбежно Апдейты поисковых систем
Онлайн всего: 1
Гостей: 1
Пользователей: 0
Главная » Файлы » "Millet" cevherleri » Hasan-Sabri Ayvazov

Tatar Qurultayına saylav
11/04/16, 00:21


1917. – № 107. – Noyabr 17.

 

Bugün Qırım yarımadasınıñ her tarafında qırımtatarlar asırlardan beri kendisinden mahrum olundıqları milliy Qurultaylarına vekil saylayurlar.

Bugün, bir buçuq asırdan beri istibdad, aulumın, haqaretin, esaretin her nevini körmiş; menfur, melün sabıq idareniñ her dürlü darbesini yemiş; muhtelit vastalarle inqirazına, mahvına çalışılmış qırımtatar:

«— Ben yine varım, ve var olacağım!

— Ben yine yaşayurım ve yaşayacağım.

— Ben ölmedim, ölmemeye and itdim ve ölmeyecegim!»

diye varlığını köstermek, asırlardan beri mesdud bulunan Qurul tayinı açmaq için mebuslar intihab idiyur.

Bugün qırımtatar, kendisini kendisi idare itmek için, kendi milliy yasasını, kendi milliy qanun esasını tanzim idecek Qurul tayinıñ esasını alıyur.

Keçen seneye qadar Rusiye Dumasına bir vekil könderebilmekde bile büyük müşkülât çekken qırımtatar, bugün umum Rusiye meclis-i müessisana çifte vekiller çıqarabilecegi kibi öz qanunını özi tanzim itmek, öz idaresini özi yaşatabilmek, kendi hakemane sözini kendisi söyleyebilmek için öz qurul tayinı, öz parlamentosını açmaya muvaffaq olıyur.

Qırımtatar, bir buçuq asırdan beri ağladı, bağırdı, feryad itdi, imdad istedi, her qapuya muracaat itdi. Faqat onıñ közyaşları körülmedi, onıñ feryadları işidilmedi, onıñ istimdadkârane sayhalarına qulaq virilmedi, onıñ iñiltilerinden müteessir olan bulunmadı. Muracaat itdigi qapulardan qoğuldı...

Petrograda könderdigi arizalar hasır altına bıraqıldı, feryadnameleri nazar diqqata alınamadı. Qırımtatar kendi sesini ne Dumaların kürsisinden, ne matbuatda yazdığı maqaleleriyle işitdiremedi o bağırdıqçe ağızını daha ziyade qapadılar. O kendi derdini yazdıqça qalemlerini qırdılar.

Qırımtatar her şeye tahammül itdi. Asker didiler virdi. Virgi didiler virdi. Harbe kit didiler, kitdi. Qardaşıña qarşu silâh çıqar didiler, çıqardı. Hiç bir zaman vatanına qarşu yapmaya borclı oldığı vazifelerin icrasında qusur itmedi. Faqat huquqı tanılmadı, varlığı tasdıq idilmedi. Kendisi her işi yapdığı halda kendisine bir şey yapılmadı ve yapdırılmadı. Harb zamanlarından mada kendisine vatan evlâdı dinilmedi. Onıñ vatan evlâdı, Rusiye grajdanı oldığı yalıñız harb meydanlarında, top ateşleri altında, okoplar içinde tanıldı...

Maarif virgisi virdi, faqat kendisine, milletine, dinine muvaffaq mektebler açılmadı. Kendi mekteb açdı, qapatdılar. Muallimler yetişdirdi, menfi olundılar; muharrirler meydana ketirdi zindanlara, menfalara atdılar. Kitablar yazdı, basılmasına tsenzuralar müsaade itmedi. Ana lisanında oqumaq, kendi edebiyatını ögrenmek, kendi tarihını bilmek istedi «tatar Rusiyeden ayırılmaq isteyur» diye qarşusına çıqıldı.

Tatar bir buçuq asırlardan beri mahkümiyetler, huquqsızlıqlar, yoqsullıqlar, mahrümiyetler içinde; esaretler, zulumlar, tahqirler, işkenceler altında tutuldığı halda kendisine tertib iden bütün vatanı borclarını ifa itdi, umum vatandaşlarıyle hoş keçindi. Her kese, her kesin, her milletin huquqına, şahsına hürmet itdi, faqat kendisi hiç hürmet körmedi. Rusiyeniñ her tarafında tatar ögey evlâd tanıldı...

Tatar bunların: bu zulumların, bu haqaretlerin, bu adaletsizliklerin hepsine, hepsine dayandı. Hepsine tahammül itdi... Çünki bu haqsızlıqların, bu adaletsizliklerin bu cinayetlerin, bu ğayr-ı tabiiy ahvalın ilâlabed devam idemeyecegini ve bütün bu qara künlerin, bütün bu uzun qara kicelerin nurı bir sabahı, parlaq bir küneşi doğacağını biliyurdı ve bu ümidle her haqsızlığa, her felâkete tahammül iderek yaşayurdı.

«İnqilâb eyler zaman-ı muqtedir bir heyet kelir

Müstebdiler mahv olur her ferde hürriyet kelir»

mısranı tefenni idiyurdı...

Öyle oldı. 27 fevral inqilâbı furtunası, eski idareyi bütün qaranlıqları, bütün zülmetleri, bütün haqsızlıqları, bütün adaletsizlikleri bütün istibdaları, bütün esaret ve ruslaşdırmaq siyasetleriyle beraber sildi süpürdi. Maziniñ ebediy qaranlıqlarına ataraq orada kömdi... Bunıñ yerine «Her millet kendisini kendisi idare itmelidir» şiarını ileri sürerek yalıñız bir milletin hakim, digerleriniñ mahküm olmasına nihayet virdi ve didi:

— Her millete hürriyet! Her millet bundan böyle kendisini kendisi idare idecek. Her milletin haqqı tanılacaq, her milletin huquqına riayet idilecek!..

İşte tatar dahi bir millet, hem de tarihı şanlı, ananatı parlaq, yaşamaq istidadı müsbet olan bir millet oldığından el ve ayaqlarındaki zıncırları, dil ve ağızlarındaki kilidleri silkinerek qırdı ve:

— Ben de varım, benim de yaşamaya haqqım var! Beni de tanıyıñız! Benim de mevcudiyetim tanılsın! Benim varlığıma, huquqıma da hürmet idilsin!..

didi ve mart 25-den itibaren idare-i milliyesini eline alaraq işe başladı. Mahkeme-i şeriyesini islâha teşebbüs itdi. Ecdadınıñ bıraqdığı vaqıfların idaresini kendi idaresine aldı. Diniye, adliye, maliye maarif işleri için muhtelif şubeler açdığı kibi, siyasiy işleri için de İcra Komitesi namında bir idare-i milliye ve siyasiye tesis itdi ve bugüne qadar her işini bu müesseselerle idare idekeldi.

Faqat bir tarafdan kitdikçe ihtiyacat-ı milliyeniñ artması, diger tarafdan Rusiye vaziyet-i siyasiyesiniñ künden küne deñişmesi Qırım Müslimanları İcra Komitesini düşündigi o düşündi, taşındı, nihayet bir milletin haqqıyle idare olunabilmesi, her ihtiyacınıñ, her işiniñ isaf idilebilmesi bundan böyle mezkür messese-i milliye ile mümkün olamayacağını qatiy olaraq derk itdiginden tatarın qanun-ı esasıyesini tanzim idebilecek Qurul tayin çağırılmasını münasib kördi ve bu fikirini oktâbr 1 ve 2-de iniqad iden Umumqırımtatar Vekilleri Syezdine tasdıq itdirdikden soñra noyabr 24-de Qurul tayin toplanmasına qarar virdi.

İşte qırımtatar bugün mezkür tarihiy qararı quvveden file ketirmek için Qırımın her köşesinden kendi ihtiyacatını haqqıyle isaf idebilecek qanunlar tanzimi için daire-i teşriyesine vekiller saylayur; kendi yasasını, kendi qanun-ı esasiyesini tertib ve tanzim için Qurul tayina mebuslar intihab idiyur ve Cenab-ı Haqqın inayetiyle 24 noyabrde kendi Qurul tayinı büyük bir debdebe ve tantana ile açıyur!

Qırımtatar artıq kendi halını añlatmaq, kendi derdini söylemek, kendi hastalığını arz itmek için, eski idaredeki kibi, sisli Petrogradlara, titis müstebid ministrlere muracaat itmeyecek; bir mekteb açmaq, bir cemiyet-i hayriye tesis itmek kibi eñ adiy işler için de gubernator qapularında sürünmeyecekdir...

Категория: Hasan-Sabri Ayvazov | Добавил: tairk
Просмотров: 1319 | Загрузок: 0 | Рейтинг: 0.0/0
Всего комментариев: 0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]
Malümat sayısı
Photo: 47
Blog: 2
Ekspeditsiyalarımız: 3
Failler konvolütı: 246
Maqaleler: 115
Qırıtatar folklorı: 238
Guestbook: 703
Akademik lüğatlar
Kitaplarımız

Copyright "Elyazma kitapları" İlmiy araştırma Merkezi © 2024