1917. – № 107. – Noyabr 17.
Bugün
Qırım yarımadasınıñ her tarafında qırımtatarlar asırlardan beri kendisinden
mahrum olundıqları milliy Qurultaylarına vekil saylayurlar.
Bugün,
bir buçuq asırdan beri istibdad, aulumın, haqaretin, esaretin her nevini
körmiş; menfur, melün sabıq idareniñ her dürlü darbesini yemiş; muhtelit
vastalarle inqirazına, mahvına çalışılmış qırımtatar:
«—
Ben yine varım, ve var olacağım!
—
Ben yine yaşayurım ve yaşayacağım.
—
Ben ölmedim, ölmemeye and itdim ve ölmeyecegim!»
diye
varlığını köstermek, asırlardan beri mesdud bulunan Qurul tayinı açmaq için
mebuslar intihab idiyur.
Bugün
qırımtatar, kendisini kendisi idare itmek için, kendi milliy yasasını, kendi
milliy qanun esasını tanzim idecek Qurul tayinıñ esasını alıyur.
Keçen
seneye qadar Rusiye Dumasına bir vekil könderebilmekde bile büyük müşkülât
çekken qırımtatar, bugün umum Rusiye meclis-i müessisana çifte vekiller
çıqarabilecegi kibi öz qanunını özi tanzim itmek, öz idaresini özi
yaşatabilmek, kendi hakemane sözini kendisi söyleyebilmek için öz qurul tayinı,
öz parlamentosını açmaya muvaffaq olıyur.
Qırımtatar,
bir buçuq asırdan beri ağladı, bağırdı, feryad itdi, imdad istedi, her qapuya
muracaat itdi. Faqat onıñ közyaşları körülmedi, onıñ feryadları işidilmedi,
onıñ istimdadkârane sayhalarına qulaq virilmedi, onıñ iñiltilerinden müteessir
olan bulunmadı. Muracaat itdigi qapulardan qoğuldı...
Petrograda
könderdigi arizalar hasır altına bıraqıldı, feryadnameleri nazar diqqata
alınamadı. Qırımtatar kendi sesini ne Dumaların kürsisinden, ne matbuatda
yazdığı maqaleleriyle işitdiremedi o bağırdıqçe ağızını daha ziyade qapadılar.
O kendi derdini yazdıqça qalemlerini qırdılar.
Qırımtatar
her şeye tahammül itdi. Asker didiler virdi. Virgi didiler virdi. Harbe kit
didiler, kitdi. Qardaşıña qarşu silâh çıqar didiler, çıqardı. Hiç bir zaman
vatanına qarşu yapmaya borclı oldığı vazifelerin icrasında qusur itmedi. Faqat
huquqı tanılmadı, varlığı tasdıq idilmedi. Kendisi her işi yapdığı halda
kendisine bir şey yapılmadı ve yapdırılmadı. Harb zamanlarından mada kendisine
vatan evlâdı dinilmedi. Onıñ vatan evlâdı, Rusiye grajdanı oldığı yalıñız harb
meydanlarında, top ateşleri altında, okoplar içinde tanıldı...
Maarif
virgisi virdi, faqat kendisine, milletine, dinine muvaffaq mektebler açılmadı.
Kendi mekteb açdı, qapatdılar. Muallimler yetişdirdi, menfi olundılar; muharrirler meydana ketirdi zindanlara,
menfalara atdılar.
Kitablar yazdı, basılmasına tsenzuralar müsaade itmedi. Ana lisanında oqumaq,
kendi edebiyatını ögrenmek, kendi tarihını bilmek istedi «tatar Rusiyeden
ayırılmaq isteyur» diye qarşusına çıqıldı.
Tatar bir buçuq asırlardan beri mahkümiyetler,
huquqsızlıqlar, yoqsullıqlar, mahrümiyetler içinde; esaretler, zulumlar, tahqirler,
işkenceler altında tutuldığı halda kendisine tertib iden bütün vatanı
borclarını ifa itdi, umum vatandaşlarıyle hoş keçindi. Her kese, her kesin, her
milletin huquqına, şahsına hürmet itdi, faqat kendisi hiç hürmet körmedi.
Rusiyeniñ her tarafında tatar ögey evlâd tanıldı...
Tatar bunların: bu zulumların, bu haqaretlerin, bu
adaletsizliklerin hepsine, hepsine dayandı. Hepsine tahammül itdi... Çünki bu
haqsızlıqların, bu adaletsizliklerin bu cinayetlerin, bu ğayr-ı tabiiy ahvalın
ilâlabed devam idemeyecegini ve bütün bu qara künlerin, bütün bu uzun qara
kicelerin nurı bir sabahı, parlaq bir küneşi doğacağını biliyurdı ve bu ümidle
her haqsızlığa, her felâkete tahammül iderek yaşayurdı.
«İnqilâb eyler zaman-ı muqtedir bir heyet kelir
Müstebdiler mahv olur her ferde hürriyet kelir»
mısranı tefenni idiyurdı...
Öyle oldı. 27 fevral inqilâbı furtunası, eski
idareyi bütün qaranlıqları, bütün zülmetleri, bütün haqsızlıqları, bütün
adaletsizlikleri bütün istibdaları, bütün esaret ve ruslaşdırmaq siyasetleriyle
beraber sildi süpürdi. Maziniñ ebediy qaranlıqlarına ataraq orada kömdi...
Bunıñ yerine «Her millet kendisini kendisi idare itmelidir» şiarını ileri
sürerek yalıñız bir milletin hakim, digerleriniñ mahküm olmasına nihayet virdi
ve didi:
— Her millete hürriyet! Her millet bundan böyle
kendisini kendisi idare idecek. Her milletin haqqı tanılacaq, her milletin
huquqına riayet idilecek!..
İşte tatar dahi bir millet, hem de tarihı şanlı,
ananatı parlaq, yaşamaq istidadı müsbet olan bir millet oldığından el ve
ayaqlarındaki zıncırları, dil ve ağızlarındaki kilidleri silkinerek qırdı ve:
— Ben de varım, benim de yaşamaya haqqım var! Beni
de tanıyıñız! Benim de mevcudiyetim tanılsın! Benim varlığıma, huquqıma da
hürmet idilsin!..
didi ve mart 25-den itibaren idare-i milliyesini
eline alaraq işe başladı. Mahkeme-i şeriyesini islâha teşebbüs itdi. Ecdadınıñ
bıraqdığı vaqıfların idaresini kendi idaresine aldı. Diniye, adliye, maliye
maarif işleri için muhtelif şubeler açdığı kibi, siyasiy işleri için de İcra Komitesi
namında bir idare-i milliye ve siyasiye tesis itdi ve bugüne qadar her işini bu
müesseselerle idare idekeldi.
Faqat bir tarafdan kitdikçe ihtiyacat-ı milliyeniñ
artması, diger tarafdan Rusiye vaziyet-i siyasiyesiniñ künden küne deñişmesi
Qırım Müslimanları İcra Komitesini düşündigi o düşündi, taşındı, nihayet bir
milletin haqqıyle idare olunabilmesi, her ihtiyacınıñ, her işiniñ isaf
idilebilmesi bundan böyle mezkür messese-i milliye ile mümkün olamayacağını
qatiy olaraq derk itdiginden tatarın qanun-ı esasıyesini tanzim idebilecek
Qurul tayin çağırılmasını münasib kördi ve bu fikirini oktâbr 1 ve 2-de iniqad
iden Umumqırımtatar Vekilleri Syezdine tasdıq itdirdikden soñra noyabr 24-de
Qurul tayin toplanmasına qarar virdi.
İşte qırımtatar bugün mezkür tarihiy qararı quvveden
file ketirmek için Qırımın her köşesinden kendi ihtiyacatını haqqıyle isaf
idebilecek qanunlar tanzimi için daire-i teşriyesine vekiller saylayur; kendi
yasasını, kendi qanun-ı esasiyesini tertib ve tanzim için Qurul tayina mebuslar
intihab idiyur ve Cenab-ı Haqqın inayetiyle 24 noyabrde kendi Qurul tayinı
büyük bir debdebe ve tantana ile açıyur!
Qırımtatar artıq kendi halını añlatmaq, kendi
derdini söylemek, kendi hastalığını arz itmek için, eski idaredeki kibi, sisli
Petrogradlara, titis müstebid ministrlere muracaat itmeyecek; bir mekteb açmaq,
bir cemiyet-i hayriye tesis itmek kibi eñ adiy işler için de gubernator
qapularında sürünmeyecekdir...
|