1917. – № 92. – Oktâbr 30.

Alman, Avstriya ve Türk askereriniñ İtaliyada başladıqları tecavüzlarınıñ hariqulâde bir süratle ileriledigi ve İtaliyanıñ üç seneden beri körekeldigi az-çoq muvaffaqiyetlerinden hiç bir şey qalmadığı ve memleketiniñ eñ zengin, eñ mamur olan qısımı – Venetsiyayı de tahliye mecbur oldıqları kitdikçe daha ziyade añlaşılmaqdadır.

İtalyanlar 300 kilometro qadar keri çekildiler, iki yuz biñ esir, 1800 aded top virdiler. Eger Alman, Avstriya ve Türk askerleri "İzvenstso”da oldığı kibi, Venetsiyada dahi italyanlara müdhiş bir darbe indirmeye muvaffaq olurlarsa, İtaliyanıñ da Belçiqa, Qaradağ, Sırbıstan ve Romaniya kibi harb safından çıqarılacağına şübhe yoqdır.

Aceba, italyanların pek az bir zaman zarfında yarım millionlıq ordularından büyük bir qısımını ğayb ile qatiy suretde mağlüb olmalarınıñ esbabı nedir?

Kadetlerin, imperialistlerin naşır efkârı olan gazetalar İtaliya ordularınıñ kördigi bu hezimete, nizam ve itaatdan çıqmış rus ordularınıñ yapdıqları fena hareketleriniñ de tesiri oldığı yazıyurlar .se de, bu hiç doğrı degildir. İtaliya mağlübiyetiniñ esbabı tamamen başqadır. Bu sebeblerden başlıcasını İtaliya rical siyasiyesinden biri pek açıq olaraq söylemiş ise de, nedense, rus matbuatı bunı, develeri ürkkütmemek (müttefiqları qoşqulandırmamaq) için müsâmaha ile keçirmişdir. İtaliya diplomatı dimişdir ki:

«Olması muhaqqaq olan şey oldı. Boş qol ile muharebe idilemez. Ordularımız ve harb işlerimiz için lâzim olan alet ve edevat ve bunların hazırı yoq ise kendimizin yapabilmemiz için kerek olan hamm eşyanıñ bize könderilmesi hususında yapdığımız istirhamlar nazar diqqata alınmadı. Bizim müttefiqlarımızdan istedigimiz kömür, demir, deri, kevn ve saire ziynet için degil idi. İtaliyanıñ Afstriya ile muvaffaqiyetli suretde muhrebe idebilmesi için İtaliya bütün maddiy ve maneviy quvetini topladığından maada, harbdan evel sarf itdiginden ziyade kömür sarf itmeye mecbur idi. Harbdan muqaddem İtaliya senede İngiltereden tonilatos 30 frank almaq üzere orta cınsdan on million tonilato komür satun alıyurdı ki, senede 300 million frank idiyurdı.

Muharebeniñ ilk senesi ingilizler kömürin tonilatosını iki yuz franka çıqardılar. Bu suretle faqır İtaliya kendisinden pek quvetli olan müdhiş düşman ile muvaffaqiyetli muharebe idebilmek için bütün quvetini toplamaya mecbur oldığı bir zamanda yalıñız kömür parası olaraq iki yuz milliard frankdan ziyade para virmeye mecbur oldı ki, bu sulh zamanından 7 kere fazladır. İşte kömürin bu derece bihallaşılmasından dolayı İtaliyada demiryolları, elektrikle işleyen ticaret ve sanayı müesseseleri bilhassa esliha ve mühimmat-ı harbiye fabrikaları çıqmaz bir soqağa kirdi, bu halın harekât-i harbiyeniñ kidişine tesiri olacağı ise pek tabiiydir.

Böyle ağır bir şarait içinde bir million ordu teslih ve techiz idilebilirmi? Biz bütün maddiy ve maneviy quvetimizi toplayaraq büyük müşkülâtle ancaq yarım million askeri techiz ve teslih idebildik. Çünki yuzlerce İtaliya fabrikaları kömür yoqlığından qapalmaya mecbur olmışdı. İngiliz tuccarları ise kömür fiyatınıñ daha ziyade yükselmesi için kömürleri kendilerinde tutuyurlardı.

İtaliya hükümeti, Merkeziy Avrupa devletleri (Almaniya ve Avstriya) ile her dürlü münasebat-ı ticariyeyi men’ itdigi zaman, alman tuccarları «Lombardiya»ya qadar ketirdikleri kömürin beher tonilatosı için ketirme parası 24 frank alıyurlardı. O devletlerle münasebat-ı ticariyemiz kesildikden soñra ise ingilizlerin «Genua»ya[1] qadar ketirdikleri kömürin beher tonilatosı için ketirme parası olaraq iki yuz frank almaya başladılar.

Bu suretle İtaliyanıñ Fransa ve İngiltere ile ittifaqa kirdigi daqiqadan itibaren İtaliya orduları, demiryolları, esliha fabrikaları ve diger sanayı müesseseleriniñ halı fenalaşdı. Muharebeniñ ikinci senesi Avstriya korpuslarından her biri 216 aded topa malik oldıqda İtaliya korpusları ancaq 96-şar aded topa malik idiler. Bu halda İtaliya ordularınıñ Avstriya ordularıyle muvaffaqiyetli muharebe idebilmesi mümkünmi idi? Boş qol ile muharebe idilmez.

İtaliya matbuatı İngiliz kömür qrallarınıñ bu hareketlerini bir çoq kere protesto itmiş ise de bütün bu protestoların tesiri olmadı. İtaliya, Merkeziy Avrupa devletleriyle bozışub İngiltere ve Fransa ile aqd-ı ittifaq ittiginden soñra İngiliz madencileri bizi soymaya başladılar...».

«Peti Pariziyen»[2] gazetasında Parlamento azasından Morris Ejam 1910 senesi sentâbrden dekabre qadar bazı ingiliz vapur şirketleriniñ sermayelerini qaç defa keçecek qadar para qazandıqlarını yazmışdı. Hele ingiliz vapur şirketlerinden bazıları İtaliyaya naql itdikleri malın her tonilatosından kira haqqı olaraq sulh zamanından on beş kere fazla para almadan çekinmediler. İngilizler 1914 senesi iyül ayında İtaliyaya naql itdikleri kerüsiniñ her tonilatosından kira haqqı 17 şilling (bir şilling 48 kapikdir) aldıqları halda 1916 senesi martda 145 şilling aldılar. 1914 senesi «Kardiff»den «Genua»ya ingilizler kömürin beher tonilatosından haqqı olaraq 8 şilling alıyurlardı, 1916 senesi başında ise 75-90 şilling almaya başladılar...».

İngiliz ve fransızların İtaliyayı bu derece soydıqları 1916 senesi İtaliyada büyük bir heyecanı mucib olmışdı. Hatta bu heyecan İngiltere ile İtaliya arasında hatırı sayılır derecede bir ihtilâf doğurdığından bu ihtilâfın ögini almaq için «Brian» İtaliyaya kitmeye ve bu ihtilâfı yatışdırmaya mecbur olmışdı.

Bundan maada İtaliya hükümeti mütelif devletlerle aqd-ı ittifaq itdigi künden itibaren ingilizlerin «Appenin» yarımadasını abluqa iderek, İtaliyayı iqtisadiy müşkülâta oğratdığı için İngiltereniñ bu hareketini de Fransa hükümeti neszinden protesto eylemişdir.

«Novaya jizn» gazetası İtaliya ordusınıñ bugünki mağlübiyetniñ mesuliyetini asker qıyafetinde yarı aç, yarı çıplaq bulunan rus ordularında degil, belki bu Cihan Muharebesinde servetlerini on qat artdırmaya çalışan İngiliz ve Amerika burjuasında körüyur...

İngilizler, amerikanlar bu muharebede yalıñız italiyayı degil, daha büyük memleketlerin de bütün servetini, sermayesini kendilerine çekmişdirler. Faqat, bunı söyletmeyurlar. Bunı bilmeyen yoqdır. Lâkin «süngü çuvala sığmaz» bir kün kelir kadetlerin ve ingilizlerin ve bütün imperialistlerin esrarı meydana çıqacaqdır.

Biz, italyanların bugünki mağlübiyetlerine sevinenlerden degil, faqat italyanların oğradıqları bu felâketde ingilizlerden ziyade kendileri mesuldir. İtalyanlar Leskendrona[3], Mersine ve bir çoq türk adalarına köz dikmişdi, bunları almaq için ittifaq-ı müsellesden ayırılub itilâf-i müsellese qoşulmışdı. Faqat bugün Venetsiyadan da mahrum qalmaq üzere bulunıyur.

Öyledir, kimseniñ yapdığı yanında qalmayur.

İl-ceza min cıns-ül amel[4].